Ιστορία | ΣΕΛΙΔΕΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ | hits: 3831
ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΣΤΟ ΕΝΙΑΙΟ ΜΕΤΩΠΟ
παρουσίαση από τον Κωστής Παπαϊωάννου
Τετ, 4 Οκτ 2006

Το κείμενο που ακολουθεί είναι μέρος της τελικής ομιλίας (για όσους έχουν μια εξοικείωση με τις οργανωτικές μορφές των πάλαι ποτέ κομμουνιστικών κομμάτων, πρόκειται για το λεγόμενο "κλείσιμο".) του Μάο Τσε-τουνγκ στην 6η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας τον Νοέμβριο του 1938. Η δημοσίευσή του, στις Σελίδες Κριτικής, κρίνεται σκόπιμη ενόψει της συζήτησης που διεξάγεται σήμερα, με νέους όρους, για τα πολιτικά και ιστορικά ζητήματα που αφορούν την πρόσφατη ιστορία. Οι νέοι όροι δημιουργούνται από την συγχώνευση του πολιτικού με τον ακαδημαϊκό τομέα και το κοινό άνοιγμα τους στην πολιτική ζωή. Το κείμενο αυτό δημοσιεύεται γιατί, παρά το γεγονός ότι αφορά την πολιτική σύγκρουση σε μια τόσο μακρινή χώρα όπως η Κίνα, φωτίζει δύο σκοτεινές περιοχές της συζήτησης που διεξάγεται με θέμα την πολιτική σύγκρουση της δεκαετίας του '40 στην Ελλάδα.

Η μιά σκοτεινή περιοχή, αφορά το θεωρητικό υπόβαθρο της πολιτικής των αντιμαχόμενων μερίδων, στις συγκρούσεις της δεκαετίας του '40. Θεωρείται βέβαια αυτονόητο πως πίσω από κάθε πολιτική πράξη υπάρχει κάποια πολιτική θεωρία, αλλά ακριβώς γι αυτό κανείς δεν ενδιαφέρεται να συζητήσει ποιες τάχα αντιθέσεις, στο πεδίο της πολιτικής θεωρίας, μπόρεσαν να εκφραστούν με τόσο άγριες και αιματηρές μάχες στο πεδίο της πολιτικής πρακτικής. Συζητούνται πολύ σπουδαία ζητήματα όπως η ραγδαία ανάπτυξη και η ακαριαία πτώση του Ε.Α.Μ., η παραπαίουσα πορεία του Κ.Κ.Ε προς τον εμφύλιο, η παράδοξη "ήττα" του Δημοκρατικού Στρατού, οι πολιτικές επιπτώσεις του συνθήματος "το όπλο παρα πόδα", αλλά δεν λαμβάνεται υπόψη -- εκτός όταν λαμβάνεται εντελώς στρεβλωμένη -- η όποια πολιτική θεωρία υπήρξε, στο κομμουνιστικό κίνημα της εποχής εκείνης, πάνω σ' αυτά τα ζητήματα. Αποτέλεσμα της σύγχυσης στην έρευνα και μελέτη του θεωρητικού πεδίου είναι -- όπως φαίνεται από την μορφή και το είδος της διάστασης στις σημερινές προσεγγίσεις της ιστορικής δεκαετίας -- ότι δεν μπορούν να γίνουν διακριτές με κάποια σαφήνεια, οι συγκρουόμενες πλευρές, ούτε μπορούν να κατανοηθούν οι μεταλλαγές και μετατοπίσεις του μετώπου.

Η δεύτερη σκοτεινή περιοχή, αφορά ακριβώς την παθολογία της συζήτησης, δηλαδή το ίδιο το γεγονός της απουσίας από τη συζήτηση οποιασδήποτε νύξης για την θεωρία περί της οποίας μιλάμε. Και επειδή η μια πλευρά της συζήτησης (θα λέγαμε "η κυρίαρχη" αν δεν ήταν τόσο δύσκολο να διακρίνουμε ποιά είναι η ...μη κυρίαρχη!) είναι εντελώς φυσικό (ως είδος ιστορικού καθήκοντος) να αγνοεί, να παραβλέπει, ακόμα και να περιφρονεί τις θεωρητικές επιδόσεις της Αριστεράς, μένει η απορία: πού χάθηκε η έφεση που είχε στην θεωρία αυτή η πλευρά. Αυτή η σκοτεινή περιοχή, της συζήτησης για την δεκαετία του '40, έχει να κάνει με την νεότερη ιστορική περίοδο που βρίσκεται προς το παρόν εντελώς στο σκοτάδι, την δεκαετία του '60. Οι πολιτικές διεργασίες που άρχισαν, υπόρρητα, αμέσως μετά την "ήττα" του Δ.Σ., το καλοκαίρι του 1949, καταστάλαξαν στην μέση της δεκαετίας του '60, σε κάποιες, ρητές πλέον, πολιτικές διευθετήσεις, που δεν αμφισβητήθηκαν παρά πολύ πρόσφατα, μετά από την "πτώση του σοσιαλισμού". Αποτέλεσμα άλλωστε αυτής της πτώσης είναι, τόσο το νέο άνοιγμα της συζήτησης για την δεκαετία του '40, όσο και η αποσιώπηση των θεωρητικών προβληματισμών του κομμουνιστικού κινήματος, και της σχέσης αυτών των προβληματισμών με τις επιτυχίες και με την "ήττα" της Αριστεράς.

Το κείμενο του Μάο Τσε-τουνγκ που δημοσιεύεται, φωτίζει το πεδίο της θεωρίας εκείνης της εποχής, αποτελώντας την ανταπόκριση του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας στα πολιτικά προβλήματα που απέρρεαν, από την αναγκαιότητα της συγκρότησης ενός ενιαίου εθνικού μετώπου αντίστασης στην επιδρομή της Ιαπωνίας, για όλες τις δυνάμεις που θα συγκροτούσαν αυτό το μέτωπο. Φωτίζει όμως επίσης και την εσωτερική σύγκρουση που συνεπάγονταν η ανάγκη να ανταποκριθεί ένα κομμουνιστικό κόμμα εκείνης της εποχής στην κοινωνική επιταγή της δημιουργίας ενός ενιαίου μετώπου. Οι κοινωνικές συνθήκες Κίνα και στην Ελλάδα στις παραμονές του Β'Π.Π. δεν ήταν απολύτως ίδιες αλλά είχαν -- παρά την σημαντική διαφορά στα πληθυσμικά μεγέθη -- μεγάλες αναλογίες, που και μόνο η ανάγνωση του κειμένου που δημοσιεύεται τις καθιστά προφανείς. Τόσο προφανείς που μένει η απορία αν κάποιοι ηγέτες του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος, μέσω της Κομμουνιστικής Διεθνούς και των σχολείων στα οποία φοίτησαν (π.χ. ο "Κούτβης" Νίκος Ζαχαριάδης) ήξεραν ένα τόσο σημαντικό κείμενο του Μάο, που υπήρχε ήδη από το 1938. Την ίδια βέβαια απορία δημιουργεί και ένα άλλο κείμενο του Μάο Τσε-τουνγκ, με τίτλο Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΜΑΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΝΙΚΗ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΙΑΠΩΝΙΑ (μεγάλα κομμάτια αυτού του κειμένου έχουν δημοσιευτεί ήδη στις Σελίδες Κριτικής στην διεύθυνση http://www.critici.gr/C-050315-mao-1945-emfulios.htm) και το οποίο προέρχεται από μια άλλη ομιλία του Μάο Τσε-τουνγκ, που δόθηκε τον Αύγουστο του 1945, σε μια σύσκεψη κομματικών στελεχών. Σε κάθε περίπτωση τα δύο αυτά κείμενα και αρκετά άλλα όπως τα λεγόμενα στρατιωτικά του έργα μπορούν να φωτίσουν αυτό που ονομάσαμε εδώ πεδίο πολιτικής θεωρίας για την σύγκρουση της δεκαετίας του '40.

Σε ότι αφορά την δεύτερη σκοτεινή περιοχή, το κείμενο που δημοσιεύεται δεν ρίχνει φως με το περιεχόμενο του, αλλά με την ιστορία της έκδοσής του. Αυτό το κείμενο του Μάο Τσε-τουνγκ, μαζί με άλλα που αφορούν την ιστορία του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας και την πολιτική ιστορία αυτής της Κίνας, μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες και κυκλοφόρησαν, σαν ξεχωριστά βιβλιαράκια, σε όλο τον κόσμο, στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του '50, όταν τα σύννεφα που είχαν αρχίσει να σχηματίζονται στο κομμουνιστικό κίνημα, από την δεκαετία του '30, άρχισαν να γίνονται πια ορατά. Αυτή, με άλλα λόγια, ήταν η πρώτη και τελευταία προσπάθεια, που έγινε στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, με στόχο την αποτροπή της διάλυσης του. Η προσπάθεια αυτή φαίνεται να μην καρποφόρησε και με πολλές διακυμάνσεις έληξε "'άδοξα", μετά από τον θάνατο του Μάο και μέχρι το τέλος τις δεκαετίας του '70. Αυτό όμως είναι ένα άλλο θεωρητικό ζήτημα που δεν έχει θέση σ' αυτό το σημείωμα. Έχει όμως σημασία να πούμε ότι μέσα στο γενικό πλαίσιο αυτής της προσπάθειας, τα βιβλιαράκια αυτά μεταφράστηκαν στα ελληνικά και κυκλοφόρησαν γύρω στο 1964 από τις "Ιστορικές Εκδόσεις", χωρίς ούτε και εδώ -- επιφανειακά τουλάχιστον πάντα -- να πραγματοποιήσουν τον στόχο της έκδοσής τους. Στην δεκαετία του '60, με άλλα λόγια υπήρχαν στοιχεία για συγκριτική μελέτη των εμφυλίων πολέμων της Ελλάδας και της Κίνας και αυτός είναι, κατά την γνώμη του γράφοντος, η αιτία του σκοταδιού που έχει πέσει στις περιοχές της έρευνας για τον εμφύλιο οι οποίες σχετίζονται με το θεωρητικό πεδίο της δεκαετίας του '40.

Το κείμενο του Μάο Τσε-τουνγκ όπως παρουσιάζεται εδώ έχει προκύψει από ψηφιοποίηση της φωτοτυπικής επανέκδοσης των υλικών τα οποία είχαν παραχθεί, από την ομάδα που ίδρυσε τις "Ιστορικές Εκδόσεις" και το περιοδικό "Αναγέννηση", σε πολύ δυσκολότερες συνθήκες πριν από την δικτατορία. Η εν λόγω επανέκδοση έγινε από κάποιες ομάδες που μετά την δικτατορία κληρονόμησαν το όνομα των "Ιστορικών Εκδόσεων" αλλά όχι και την χάρη τους.

Οκτώβριος 2006,
Κωστής Παπαϊωάννου