Σημείωση: Το άρθρο αυτό γράφτηκε επίκαιρα με αφορμή τις Γαλλικές εκλογές του Απριλίου 2002 αποκτά όμως σήμερα επικαιρότητα

Η επιτυχία του Ζαν-Μαρί Λεπέν στον πρώτο γύρο των γαλλικών προεδρικών εκλογών προκάλεσε, στην Ευρώπη, ανησυχίες που η "ανάκαμψη" του δεύτερου γύρου δεν μπορεί να απαλύνει. Αν ο κύριος Λεπέν συμβολίζει τον φασισμό, το μήνυμα των γαλλικών εκλογών είναι σαφές: Ο φασισμός είναι ένα βάσιμο ενδεχόμενο της πολιτικής εξέλιξης και οι ευρωπαϊκές δημοκρατίες δεν είναι τόσο εξασφαλισμένες όσο διαφημίζονται. Το ζήτημα είναι, από κει και πέρα, ποιος εισπράττει το μήνυμα και πώς το αξιοποιεί ή με άλλα λόγια ποιός ενδιαφέρεται να αντιμετωπίσει τον φασισμό και ποιός όχι. Ασφαλώς η ανησυχία των μετόχων της εξουσίας, δεν είναι μήπως δεινοπαθήσει ο λαός από μια ενδεχόμενη φασιστική διακυβέρνηση. Έχουν αποδείξει τα φιλολαϊκά τους αισθήματα και παλιά αλλά και πρόσφατα στην περίπτωση της Γιουγκοσλαβίας. Ανησυχούν όμως μήπως βρεθούν οι ίδιοι στην κατάψυξη. Δεν δείχνουν ωστόσο ότι θέλουν να αντιμετωπίσουν τον φασισμό αλλά ότι θέλουν να τον χρησιμοποιήσουν σαν φόβητρο προς το "εκλογικό σώμα" προκειμένου να ενισχύσουν την θέση τους στα πλαίσια του ανταγωνισμού για την εξουσία.

Στην χώρα μας όπως και αλλού, γνωστά και σημαίνοντα στελέχη και αναλυτές της αριστεράς πρωταγωνίστησαν στην λογοκοπία των ημερών. Αναφέρθηκαν στα δεινά του φασισμού και άφησαν αναπάντητο το ουσιαστικό ερώτημα: τι είναι ο φασισμός και πως αντιμετωπίζεται. Παραμένει γεγονός - όσο κι αν αποσιωπάται επίμονα - ότι ο φασισμός αποτελεί μια εκδοχή της αστικής εξουσίας. Κανένα από τα "ουσιώδη" στοιχεία του αστικού συστήματος δεν "κινδυνεύει" από την φασιστική εκτροπή και κανένα από τα "απαίσια" χαρακτηριστικά του φασισμού δεν απουσιάζει από την αστική δημοκρατία. Πέρα από την ιστορική και κοινωνική συνέχεια ανάμεσα στην δημοκρατία και στον φασισμό, ο τελευταίος γεννιέται και στηρίζεται στην θεμελιώδη αντίθεση - αντίφαση του αστικού οικονομικού και κοινωνικού συστήματος. Η "άμιλλα", η πεμπτουσία του αστικού οικονομικού κοινωνικού συστήματος μετατρέπεται σε εξοντωτικό ανταγωνισμό και απειλεί να το ανατινάξει. Ο κύκλος από την ανάπτυξη στην φθορά επιταχύνεται. Η τάση ανάπτυξης προετοιμάζει τις υλικές συνθήκες για την υπέρβαση του συστήματος και η τάση φθοράς δημιουργεί τις πολιτιστικές συνθήκες για την ανατροπή του.

Οι πολιτικοί αναλυτές, αποδίδουν τις φασιστικές εξάρσεις και τις αντίστοιχες κοινωνικές συγκαταθέσεις, στα ελλείμματα δημοκρατίας και κοινωνικής πολιτικής που αφήνει η αστική εξουσία. Θεωρούν ότι η αιτία των ελλειμμάτων είναι η απροθυμία των κυβερνήσεων να χρησιμοποιήσουν τους, "αρμόδιους" για την κοινωνία, πολιτικούς της αριστεράς. Φωνάζουν, με άλλα λόγια, ότι όλα τα προβλήματα της αστικής δημοκρατίας μπορούν να διευθετηθούν αρκεί να υπάρχει "καλή θέληση" και κυρίως χωρίς η κοινωνία να πέσει στην "λούμπα" της καταραμένης της "ανατροπής" που τόσα δεινά έχει συσσωρεύσει στον τόπο. Το λειτουργικό σχήμα που δημιουργείται είναι σαφές: Η αριστερά συνεργεί αγαστά, παρέα με τον "ευαίσθητο" της άλλης άκρης της πολιτικής σκηνής, εν δυνάμει ή δηλωμένο φασισμό, στην παρουσίαση της σήψης του αστικού καθεστώτος. Στηλιτεύει την διαφθορά, την οικονομική αναλγησία, την διάλυση των "θεσμών", την δημιουργία μονοπωλιακών καταστάσεων κ.λπ. την ίδια ώρα που παρουσιάζει την υπέρβαση του αστικού συστήματος σαν ανέφικτη και απαράδεκτη. Έρχεται επομένως ο φασισμός να "προτείνει" τον "γύψο", την μοναδική λύση που δεν απαιτεί την τροποποίηση του αστικού συστήματος.

Ο φασισμός είναι η μόνη αστική πολιτική σκέψη που μπορεί να αναγνωρίσει την κοινωνική πραγματικότητα και να παρακολουθήσει την εξέλιξή της δεν μπορεί όμως να αναγνωρίσει τα όρια του αστικού συστήματος και να παραιτηθεί από την θέση της εξουσίας. Η ικανότητα της φασιστικής σκέψης εξηγεί την προσέλκυση σημαντικών κοινωνικών δυνάμεων, και την υιοθέτηση των οργανωτικών σχημάτων που αναδύονται μέσα από την ανάπτυξη. Εξηγούνται έτσι τα επιτεύγματα, από τον γνωστό φασισμό, στην επιστήμη, στην τεχνολογία και στην οργάνωση, που καρπώθηκαν οι δημοκρατίες που τον νίκησαν. Η φύση του φασισμού όμως σαν πολιτικής έκφρασης του αστικού συστήματος εξηγεί την ταχύτητα της φθοράς του. Αλλά βέβαια τα επιτεύγματα δεν είναι δυνατό να αποτρέψουν τον θάνατο του φασισμού όπως αυτός ορίζεται από την αστική του φύση. Η παραλλαγή εξάλλου της φασιστικής αστικής πολιτικής σκέψης δεν είναι σύμπτωμα αρρώστιας μιας πολιτικής προσωπικότητας αλλά φυσική αντανάκλαση πραγματικών συνθηκών.

Το πολιτικό σώμα του φασισμού παράγεται όταν ένα τμήμα του εθνικού και αντίστοιχα του διεθνούς εξουσιαστικού χώρου, μέσα σε συνθήκες κοινωνικών ανακατατάξεων και άρα ανάπτυξης, δυναμώνει υπέρμετρα και ασφυκτιά μέσα στους κανόνες που ισορροπούν την εξουσία. Οδηγείται στην επίθεση ενάντια στις άλλες εξουσιαστικές δυνάμεις κόμματα και κράτη. Η "αυτονόητη" δικτατορία της εξουσίας πάνω στους εξουσιαζόμενους μετατρέπεται σε "απαράδεκτη" δικτατορία μιας ομάδας πάνω σε εξουσιάζοντες και εξουσιαζόμενους. Η ίδια μορφή ρήξης μεταφέρεται στο κοινωνικό σώμα. Σε μικρότερες κοινωνικές ομάδες, ορισμένα άτομα ασκούν εξουσία πάνω σε άτομα με τα οποία πριν την μοιράζονταν. Δημιουργείται έτσι μια κοινωνική κατάσταση, δυσάρεστη μεν αλλά τουλάχιστον για ένα χρονικό διάστημα, καρποφόρα. Ακυρώνεται ο εσωτερικός ανταγωνισμός στον χώρο της εξουσίας, ενισχύεται η βασική κοινωνική αντίθεση μεταξύ εξουσίας και εξουσιαζομένων, ενοποιείται ο εξουσιαστικός λόγος σαν προπαγάνδα. Ο φασισμός, στον βαθμό που δημιουργεί προϋποθέσεις για μια ποιοτικά ανώτερη κοινωνική οργάνωση, δεν είναι απλά μια εναλλακτική αστική εξουσία αλλά η "φυσική" κατάληξη της αστικής εξουσίας.

Δεν χρειαζόταν ο κύριος Λεπέν για να αντιληφθούμε ότι υπάρχει η άνοδος ενός σύγχρονου φασισμού. Η βούληση της σύγχρονης "νέας τάξης", να ακολουθήσει την παλιά ήταν ήδη ρητή. Η τάση για παγκόσμια κυριαρχία επιταχυνόταν, η εκστρατεία κατά της "τρομοκρατίας" έχει ενοποιήσει τον εξουσιαστικό λόγο, ο πόλεμος των πολιτισμών έχει συμπληρώσει το πολιτιστικό πλαίσιο, έχουν συναφθεί τα απαραίτητα "δάνεια" σε πρόσωπα και ιδέες από την αριστερά προς τον φασισμό και συγκροτούνται οι αναγκαίες εκστρατείες κατά της διαφθοράς. Η αριστερά, ο φυσικός αντίπαλος της αστικής εξουσίας, μεθόντας από χαρά για τις προσκλήσεις συμμετοχής σ αυτήν συμπληρώνει της προϋποθέσεις. Η πείρα από το άμεσο παρελθόν ωστόσο είναι ότι η φασιστική "λύση", γρήγορα και οδυνηρά, αποδείχθηκε ανεπαρκής. Ο ανταγωνισμός στον εξουσιαστικό χώρο επανήλθε δριμύτερος και διέλυσε της αξιοθαύμαστες οργανωτικές συγκροτήσεις του φασισμού. Αποδείχτηκε, όσο κι αν οι αποδείξεις συγκαλύφθηκαν, ότι προβληματική ήταν ή ίδια η αστική εξουσία και όχι οι μορφές της. Στο παρελθόν η "απαράδεκτη" δικτατορία του χιτλερισμού συντρίφθηκε από την συμμαχία των εξουσιαστών, που υπέστησαν την επίθεση, με τους εξουσιαζόμενους, προς όφελος των πρώτων και με έξοδα των δεύτερων.

Η ανθρωπότητα αφού γνώρισε έναν κύκλο ανόδου και πτώσης του φασισμού, βρίσκεται σήμερα μπροστά σε μια νέα παγκόσμια άνοδο, στην οποία ανήκει, παρά τον "τοπικό" χαρακτήρα της, η επιτυχία του κυρίου Λεπέν. Απειλείται η επικράτηση ενός παγκόσμιου φασισμού που η μορφή του δεν μπορεί να προβλεφθεί αλλά οι συνέπειες του θα είναι πολλαπλάσια οδυνηρές έως και μοιραίες σε σχέση με το παρελθόν. Η ραγδαία τροποποίηση της υλικής βάσης που ενισχύει εμφανώς την μία πλευρά της εσωτερικής κοινωνικής σύγκρουσης που είναι ο φασισμός ενισχύει όμως ταυτόχρονα - αν και αφανώς - και την πλευρά των εξουσιαζομένων και την δύναμη που ανταγωνίζεται τον φασισμό. Αφανώς, διότι η αριστερά που τυπικά εκφράζει την πλευρά των υποκειμένων στην εξουσία, ουσιαστικά εκφράζει την εξουσία.