Κοινωνία | ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, Δευτ, 17 Ιαν 2005 | hits: 1241
Κοινωνία, εξουσία και έρωτας
άρθρο του Κωστή Παπαϊωάννου
Δευτ, 17 Ιαν 2005

Από τον Σεπτέμβρη του 2001, που φιλοξενήθηκε στην "Μακεδονία" το παρθενικό άρθρο του γράφοντος, με αφορμή την διεθνή συγκέντρωση στην Γένοβα "κατά της παγκοσμιοποίησης", πέρασαν πάνω από 3 χρόνια. Σε αυτό το διάστημα ο πλανήτης Γη κινήθηκε στην τροχιά του φαινομένου, συνταρακτικά γεγονότα συνέβησαν, καταστάσεις άλλαξαν δραματικά, αντιλήψεις εξελίχθηκαν γοργά, πολιτικές ανατράπηκαν θεαματικά. Κι ακόμα δεν έχει συμφωνηθεί, ούτε ποιες είναι οι πλευρές της αντιπαράθεσης ούτε ποιό είναι το διακύβευμά της. Η κοινωνική απορία όμως δεν μπορεί να διαιωνιστεί.

Σ' αυτό το κείμενο επιχειρείται μια συνοπτική περιγραφή της διαφαινόμενης στον ορίζοντα κατεύθυνσης προς την επίλυσή της. Στο εξής ο γράφων θα χρησιμοποιεί την φιλοξενία της "Θ" για να εκθέτει τις σκέψεις του πάνω σε ζητήματα κοινωνίας εξουσίας και έρωτος.

Η "θεωρία" της βίας

Η δυσκολία στην κατανόηση του σύγχρονου κοινωνικού φαινομένου, οφείλεται στο γεγονός ότι, παρά την πληθώρα απόψεων για την "παγκοσμιοποίηση", δεν προτείνεται καμιά κοινωνική θεωρία, άξια να κινήσει μια εποικοδομητική ιδεολογική αντιπαράθεση. Ο μαρξισμός, που συντηρούσε ζωντανή την κοινωνική σκέψη, μπήκε στα πανεπιστήμια για να καταντήσει ένα αγνώριστο μηχανιστικό "μοντέλο", στο οποίο στη συνέχεια δόθηκε το αυθαίρετο όνομα "μοντερνισμός" για να κατατεμαχιστεί με άνεση ερήμην της κοινωνίας.

Την εποχή της Γένοβας και της 11ης Σεπτέμβρη, η κατεδάφιση της μαρξιστικής θεωρίας τελειώνει σε ένα αδιέξοδο. Μέσα από τον τραγελαφικό σωρό, υλικών, εργαλείων και ειδικεύσεων, όπου συνυπάρχουν διαμάντια με σκουπίδια, αναδύεται μια εκ γενετής παρακμασμένη αυτοκρατορική εξουσία, οπλισμένη με την πιο σύνθετη τεχνολογία και στηριγμένη στην πιο απλοϊκή πολιτική αντίληψη που υπήρξαν ποτέ στην ιστορία.

Η αυτοκρατορία ορίζει την βία σαν αποκλειστικό παράγοντα της πολιτικής και της ιστορίας. Διεκδικεί την δόξα μιας θεωρητικής προσέγγισης, αφού προσπαθεί να ορίσει την δομή και την κίνηση της κοινωνίας, δεν μπορεί όμως να ερμηνεύσει κανένα φαινόμενο και ως εκ τούτου αντικαθιστά τις ερμηνείες με αυθαίρετες κρίσεις. Το κλειδί για την κατανόηση της άρρητης θεωρίας της βίας, είναι πως αποτελεί μια κακή απομίμηση της μαρξιστικής θεωρίας. Φαίνεται σαν να αναγνωρίζει την βία σαν "μαμή της ιστορίας" αλλά και σαν να αναγνωρίζει την κοινωνική βάση σαν μοναδικό παράγοντα των ιστορικών εξελίξεων.

Η ομοιότητα όμως είναι επιφανειακή ενώ οι διαφορές είναι βαθύτατες. Η "θεωρία" της βίας δεν εξηγεί την κοινωνία ακόμα κι αν αυτή ήταν ένα κοπάδι ζώων. Εξ άλλου η βία, χωρίς ιδεολογική και πολιτική στόχευση, δεν είναι παράγων ιστορικής κίνησης αλλά παράγων ιστορικής ακινησίας. Πρόκειται τελικά για μια θεωρία σοφά ανεπαρκή, που εμποδίζει την πρόβλεψη οποιασδήποτε ριζικής τροποποίησης της κοινωνίας. Είναι δηλαδή μια τυπική αντεπαναστατική θεωρητική άσκηση, λογική εξέλιξη της χρεοκοπημένης θεωρίας περί "τέλους της ιστορίας".

Η παράδοξη απουσία

Η απομίμηση από μια αντεπαναστατική θεωρία, της προγενέστερης καταγραφής μιας εγκαταλειμμένης επαναστατικής θεωρίας, είναι λογικό τυπικό χαρακτηριστικό όλων των φασισμών. Προκύπτει από την κίνηση της αντεπαναστατικής θεωρίας επί του πραγματικού κοινωνικού εδάφους όπως το περιγράφει η επαναστατική θεωρία. Το πραγματικά παράδοξο είναι η απουσία μιας σύγχρονης επαναστατικής θεωρίας! Μιας θεωρίας δηλαδή που να ερμηνεύει την πολιτική δια της ιστορίας και όχι την ιστορία δια της πολιτικής.

Η επίδοξη αυτοκρατορική θεωρία συνοψίζεται στο δόγμα: "Η βία είναι ο μοναδικός κανόνας της ζωής και η ασφάλεια το μοναδικό αγαθό της". Σύμφωνα μ' αυτήν θα πρέπει να δεχτούμε πως στο εξής η Ιστορία της ανθρωπότητας θα είναι μια διηνεκής άνευ νοήματος άγρια αιματοχυσία! Και όμως από πουθενά δεν προβάλλεται μια αντίθετη θεωρία. Η θεωρία της "ταξικής πάλης" αποτελεί απλά ένα σήμα κατατεθέν για ορισμένα κόμματα σαν το ΚΚΕ - που σε λίγο θα προσθέσει στην φίρμα του έτος ιδρύσεως 1918 - και όχι πραγματική θεωρία που φωτίζει μια πολιτική προοπτική.

Η μαγική εικόνα

Αυτό που φαίνεται ωστόσο παράδοξο στην Πολιτική εξηγείται στην Ιστορία. Η απουσία μιας αντίθετης πολιτικής θεωρίας φαίνεται παράδοξη γιατί δεν προσέχουμε ότι ούτε η θεωρία της βίας είναι πραγματικά παρούσα. Καμιά διακεκριμένη κοινωνική τάξη δεν εμφανίζεται να την ευνοεί, εκτός απ' τους συγκεκριμένους επιστήμονες και τεχνικούς που άλλωστε απλά την "προάγουν" παραπαίοντας κατά την ροή συγκεκριμένων επιδιώξεων, αρνούμενοι άλλωστε πεισματικά να την διατυπώσουν ρητά και να συνδέσουν την καριέρα τους με μια αντίστοιχη πολιτική.

Η "θεωρία" της βίας αναδύεται, σαν συνέχεια προηγούμενων αντεπαναστατικών απόψεων, μέσα από την κοινωνική πρακτική και υιοθετείται ανεξάρτητα απ' την "αλήθεια" της. Ούτε επομένως μια αντίθετη θεωρία θα χρειαζόταν το χρίσμα κάποιας επιστημολογίας για να καθιερωθεί. Θα ήταν απλά η επαναστατική θεωρία που θα φύτρωνε, σαν συνέχεια της μαρξιστικής, μέσα από την κοινωνική πρακτική. Θα πρέπει λοιπόν να περιμένουμε την αντίθετη, στην αυτοκρατορική, θεωρία να προκύψει κι αυτή και σαν "μαγική εικόνα" μέσα από την ίδια κοινωνική πρακτική.

Και ο έρωτας που ανακατεύεται;

Μετά το 2001, οι όροι "κοινωνία" και "εξουσία" αρχίζουν να διαφοροποιούνται νοηματικά και να συσχετίζονται διαφορετικά. Η "κοινωνία" δεν καλύπτεται πια από τους όρους "έθνος" ή "λαός" και η "εξουσία" δεν καλύπτεται πια από τους όρους "κυβέρνηση" ή "άρχουσα τάξη". Σταδιακά εκλείπει ο πραγματικός διαχωρισμός ανάμεσα στο άτομο "μέλος της κοινωνίας" και το άτομο "φορέας εξουσίας". Οι "επιθετικές" εκδηλώσεις της εξουσίας συσχετισμένες με τις "αμυντικές" εκδηλώσεις της κοινωνίας δεν μπορούν να ερμηνευτούν πια με τα παλιά "ταξικά" θεωρητικά σχήματα.

Μια μαγική εικόνα αρχίζει να σχηματίζεται πάνω στην εικόνα μιας πραγματικότητας της οποίας δεν αμφισβητείται καμιά λεπτομέρεια. Η κοινωνία εμφανίζεται σαν ένα πραγματικό ενιαίο σύνολο, με ενιαία πολιτική δομή και ενιαία ιστορική λειτουργία. Δομικό στοιχείο της είναι η στοιχειώδης σχέση ανάμεσα σε δύο άτομα, που επαναλαμβάνεται σε διάφορες εκδοχές και συνδυασμούς και δημιουργεί την κοινωνική πολυπλοκότητα. Πρόκειται για μια μαγική εικόνα που μπορεί να διαβαστεί με βάση δυό αντίθετα θεωρητικά σχήματα ανάλογα με την θέση του "αναγνώστη".

Ο "φορέας της εξουσίας" θα χρησιμοποιήσει το σχήμα της βίας, που εύκολα γίνεται αποδεκτό, δεδομένου ότι δεν θίγει την διαμορφωμένη κοινωνική συνείδηση. Το "μέλος της κοινωνίας" θα χρησιμοποιήσει το σχήμα της συνεργασίας που δεν γίνεται αποδεκτό, γιατί όχι μόνο ανατρέπει την διαμορφωμένη κοινωνική συνείδηση αλλά και απαιτεί την αναθεώρηση της καθιερωμένης αντίληψης για τον πολιτισμό. Η κοινωνία ωστόσο δεν γεννήθηκε μαζί με τον πολιτισμό που η αρχή του συμπίπτει με μονοπώληση της στοιχειώδους σχέσης από την βία. Αντίθετα η γέννηση της κοινωνίας οφείλεται στην ανάδυση, μέσα στην αρχική στοιχειώδη σχέση, του στοιχείου της συνεργασίας.

Η ιστορία της κοινωνίας προκύπτει σαν διαλεκτική εναλλαγή συμβατότητας και ασυμβατότητας ανάμεσα στην δομή και στην λειτουργία. Η εναλλαγή αυτή νοήθηκε μέχρι σήμερα χωριστή στο κοινωνικό σύνολο και στην ατομική σχέση. Στην σημερινή συγκυρία η κοινωνική σκέψη υποχρεώνεται να αποκαταστήσει μια ενιαία οπτική για το κοινωνικό φαινόμενο. Οι απόστολοι της αυτοκρατορίας, με το σχήμα βίας, αποσκοπούν σε μια βάρβαρη ενοποίηση της ατομικής και κοινωνικής συνείδησης προς έναν πολιτισμό στηριγμένο στο μίσος. Σε τελευταία ανάλυση όμως ο ιστορικός τους ρόλος είναι να διευκολύνουν την ατομική και κοινωνική συνείδηση να ενοποιηθεί προς έναν πολιτισμό αγάπης και έρωτα.

κείμενο pdf
Δεν υπάρχει !