Κοινωνία | ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, Δευτ, 7 Φεβρ 2005 | hits: 1137
Αλήθεια της εξουσίας και αλήθεια του έρωτα
άρθρο του Κωστή Παπαϊωάννου
Δευτ, 7 Φεβρ 2005

Η "γνώση της αλήθειας" είναι ο καθημερινός σκοπός του κοινωνικού ατόμου και η "αλήθεια" είναι το υπέρτατο νόημα της ζωής του πολιτισμένου ατόμου. Και επειδή η αλήθεια συνδέεται τόσο με την μερικότητα της καθημερινότητας όσο και με την συνολικότητα της ζωής, βγαίνει έξω από τα στενά όρια της κοινωνίας και του πολιτισμού. Ανάγεται, από τον φιλοσοφικό λόγο, σε έννοιες, υπερβατικές όπως ο θεός, μέγιστες όπως η φύση, αόριστες όπως η επιστήμη. Σε έννοιες δηλαδή που δεν μπορούν να οριστούν σαν υποκείμενες στην κοινωνία αλλά είναι εξ ορισμού υπερκείμενές της.

Η καθημερινή αλήθεια

Ωστόσο, αντίθετα με τον φιλοσοφικό λόγο, ο πολιτιστικός, ο επιστημονικός και ο πολιτικός λόγος, αναφέρονται, άμεσα ή έμμεσα, σε μια αλήθεια η οποία δεν είναι ούτε άπειρη ούτε απειροστή, αλλά περιορίζεται στο συγκεκριμένο αντικείμενο για το οποίο ενδιαφέρονται οι φορείς του. Και επειδή στην στοιχειακή του μορφή, ο λόγος αρχίζει και τελειώνει, στην αντίστοιχη στοιχειακή δυάδα κοινωνικών ατόμων, που εναλλάσσονται αμοιβαία, στον ρόλο του εκφέροντος και του αποδέκτη, δεν μπορεί να αφορά, άμεσα ή έμμεσα, τίποτα άλλο από το αντικείμενο της σχέσης των δύο μερών.

Είτε πρόκειται για μια δυαδική εργασιακή σχέση, είτε πρόκειται για μια δυαδική ερωτική σχέση, η αλήθεια την οποία αφορά, ο λόγος που ανταλλάσσεται, είναι το αντικείμενο της σχέσης τους. Το αντικείμενο όμως της σχέσης των ατόμων δεν ανήκει στα άτομα, είναι έξω από την σχέση τους, ανήκει στο ευρύτερο πλαίσιο της ύπαρξης του κοινωνικού ατόμου και του κοινωνικού συνόλου, υποβάλλεται σε τελευταία ανάλυση από το φυσικό περιβάλλον και είναι κάτι που δεν μπορεί το κοινωνικό άτομο να αποφύγει ή να παραβλέψει.

Οι πολλές αλήθειες

Αλήθεια είναι η "ορθή" περιγραφή ενός αντικειμένου. Αντικείμενο όμως άσχετο από τις κοινωνικές σχέσεις δεν υπάρχει. Εξάλλου το ιδιαίτερο αντικείμενο γύρω από το οποίο συγκροτείται μια σχέση δεν είναι δυνατό να περιγραφεί με τον ίδιο τρόπο από τα μέρη της σχέσης. Ούτε ο έρωτας περιγράφεται με τον ίδιο τρόπο από την αρσενική και την θηλυκή του πλευρά, ούτε η εργασία περιγράφεται με τον ίδιο τρόπο από την πλευρά του εργοδότη και του εργαζόμενου. Τα παραδείγματα ωστόσο είναι χαρακτηριστικά και για την διαφορά της διαφορετικότητας της αλήθειας.

Και στις δύό περιπτώσεις όμως η μια πλευρά της σχέσης δεν υπάρχει χωρίς την άλλη. Άρα και η μια αλήθεια δεν υπάρχει χωρίς την άλλη. Δεν είναι βέβαιο επομένως, ότι υπάρχουν δύο αυτοτελείς αλήθειες. Πρέπει να υπάρξει η σχέση για να γεννηθούν και όταν γεννηθούν συσσωματώνονται κατά το ουσιαστικό τους μέρος σε μία η οποία αποβαίνει πλαίσιο της σχέσης. Μόλις όμως υπάρξει το πλαίσιο η κάθε αλήθεια αναθεωρείται βάσει αυτού και αρχίζει μια νέα διαδικασία συσσωμάτωσης των δύο αληθειών που οδηγεί σε μια νέα τροποποίηση του πλαισίου.

Επιβολή και ενότητα

Η αλήθεια είναι μια διαρκής δυναμική συσσωμάτωση διαφορετικών απόψεων σε μια σχέση. Στην μελέτη των κοινωνικών σχέσεων το στοιχείο της επιβολής έχει υπερτιμηθεί εξαιρετικά ακόμη και στο όνομα του μαρξισμού σαν παράγοντας συσσωμάτωσης σε σχέση με το στοιχείο της ενότητας. Υπερακοντίζοντας και τον παρερμηνευμένο μαρξισμό η "φρέσκια" πολιτική επιστήμη μηδενίζει απολύτως την ενότητα. Σύμφωνα μ' αυτήν η κοινωνική θεωρία, πρέπει, να εγκαταλείψει ακόμα και την άποψη ότι η αλήθεια επιβάλλεται από την ισχυρή πλευρά της σχέσης και να υιοθετήσει την γελοία ιδέα ότι όχι μόνο η αλήθεια αλλά και η ίδια η σχέση, υπάρχουν μόνο χάρη στην βία.

Αλλά με την βία, "επιβάλλεται" μόνο ότι είναι ιστορικά ώριμο, αλλά ίσως πολιτικά μη συνειδητοποιημένο. Έξω από τα όρια του αναγκαίου, περιμένει την βία, η γελοιότητα της βαρβαρότητας απ' την μια και της δουλοφροσύνης απ' την άλλη. Αυτή είναι πάνω κάτω η πολιτική εικόνα της εποχής. Απ' την μια μεριά η μοναδική αλήθεια των σφαγέων κι απ' την άλλη μεριά οι πολλές αλήθειες αυτών που ευελπιστούν να μετατραπούν σε σφαγείς. Για την ώρα οι διεργασίες των κοινωνικών σχέσεων, που στην ουσία τους είναι ευθέως ή εμμέσως ερωτικές, δεν απασχολούν τον πολιτικό λόγο και μάλιστα τον απασχολούν τόσο λιγότερο όσο περισσότερο "φιλολαϊκός" και "επαναστατικός" εμφανίζεται.

Ο έρωτας στην αυγή και στην δύση του πολιτισμού

Η ψυχαναλυτική σκέψη, αναζητώντας την αλήθεια για το άτομο ανέτρεξε στις πρωτογενείς ερωτικές σχέσεις, μέσα από στις οποίες γεννιέται, παραμελώντας την μελέτη των σχέσεων εξουσίας μέσα στις οποίες κοινωνικοποιείται. Απ' την άλλη μεριά η πολιτική σκέψη, ασχολήθηκε με τις σχέσεις εξουσίας παραμελώντας την ιστορική και πολιτική μελέτη των ερωτικών σχέσεων, μέσα από τις οποίες, η κοινωνία γεννήθηκε και υπάρχει.

Ασφαλώς υπάρχουν τρεις χιλιετίες πολιτιστικών σχέσεων, η αλήθεια των οποίων προέκυπτε μέσα από την εναλλαγή της ταύτισης με την επιβολή. Υπάρχουν όμως πολύ περισσότερες χιλιετίες μιας σταθερής διαδρομής της κοινωνίας προς την γέννηση του λόγου και του πολιτισμού. Ποιο καθεστώς αληθείας ίσχυε σ' αυτή την διαδρομή πριν τον πολιτισμό; Κι απ' την άλλη μεριά ποιό καθεστώς αληθείας αναδύεται σήμερα μέσα από το γκρέμισμα του παρόντος πολιτισμού;

Υπάρχει πληθώρα στοιχείων, απ' το πέρασμα στον πατριαρχικό πολιτισμό που δείχνουν ότι οι κοινωνικές σχέσεις πριν απ' αυτόν απέρρεαν από τις φυσικές σχέσεις και επομένως το καθεστώς αληθείας καθοριζόταν από την φύση. Αλλά δείχνουν επίσης ότι η παράταση του σημερινού πολιτισμού της επιβολής και της βίας, δεν είναι δυνατή. Όποια αλήθεια κι αν θέλει η εξουσία να επιβάλει, με την βία θα επιβληθεί η αλήθεια την οποία είναι ώριμη η κοινωνία να δεχθεί. Η αλήθεια της εξουσίας δεν έχει καμιά ελπίδα μπροστά στην αλήθεια του έρωτα.

κείμενο pdf
Δεν υπάρχει !