Η επίθεση

Δεν υπήρχε αμφιβολία ότι ο εμφύλιος στους κύκλους της ιστοριογραφίας θα συνεχιστεί και θα διευρυνθεί! Αντίθετα η κλιμάκωση που αναμενόταν ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη. Η νέα φάση άρχισε με ένα κείμενο που εμφανίστηκε στον τύπο με τον τίτλο "Νέες τάσεις στην μελέτη του εμφυλίου πολέμου" και υπογράφεται από τους Στάθη Καλύβα, καθηγητή της πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Yale και Νίκο Μαραντζίδη επίκουρο καθηγητή της Πολιτική Επιστήμη στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Το κείμενο εμφανίζεται σαν επιστημονικό άρθρο αλλά είναι μια τυπική πολιτική διακήρυξη. Αποτελεί το δόγμα που δικαιολογεί την ανάμειξη της αυτοκρατορικής πολιτικής στην εμφύλια ρήξη, που ενδημεί στην επιστημονική κοινότητα των μελετητών του εμφυλίου.

Το εν λόγω κείμενο υποτίθεται ότι παρουσιάζει μια "νεότερη γενιά" επιστημόνων, που ενδιαφέρθηκε μετά το 1990, να "απομυθοποιήσει" τον Εμφύλιο και καταγράφει τις δέκα "επιστημονικές" αρχές που την χαρακτηρίζουν σαν "νέο κύμα". Στην πραγματικότητα η "απομυθοποίηση" της ιστορίας είναι γνωστό φαινόμενο, και παντού στον κόσμο είναι αποτέλεσμα πολιτικής εκ μέρους των δυνάμεων της εξουσίας. Ειδικά στην χώρα μας με την ανεργία, την φτώχια και την υποβάθμιση που δέρνει την επιστημονική κοινότητα, η χρηματοδότηση εκδόσεων, ερευνητικών θέσεων, υποτροφιών κλπ, μπορεί να παράγει και "τάσεις" και "στροφές". Όσο για τα "καινοτόμα στοιχεία", είναι οι γνωστές αδιέξοδες "υποθέσεις εργασίας", τις οποίες έχουν εκθέσει στο παρελθόν, στα συγγράμματά τους, οι συντάκτες.

Η "ομαλοποίηση της πολιτικής ζωής", η "απομάκρυνση από τραυματικές εμπειρίες", η "εξασθένηση της πολιτικής και ιδεολογικής πόλωσης" και κυρίως η "κατάρρευση του κομμουνισμού", αποτελούν πολιτικές και όχι επιστημονικές εξηγήσεις της υποτιθέμενης στροφής. Όσο για τις "έντονες αντιδράσεις", την "ιδεολογική εχθρότητα", την "ανασφάλεια για το που οδηγούν όλα αυτά", την "άγνοια" και την ανεκδιήγητη "απειλή του φαντάσματος του ρεβιζιονισμού" που αποδίδουν στους αντιπάλους τους αυτή δείχνει κάτι: ότι δεν πρόκειται έστω για την "διαπίστωση", μιας στροφής που δεν κατάλαβαν ότι είναι πολιτική αλλά για μια προσπάθεια συγκρότησης και εξαπόλυσης μιας ομάδας επιστημόνων που θα υπηρετήσουν την "κάθαρση" του επιστημονικού χώρου από ανεπιθύμητα ιστορικοπολιτικά φρονήματα.

Οι Στόχοι

Η αυτοκρατορική πολιτική στην οποία στρατεύεται αυτό το κείμενο δεν μπορεί να δηλωθεί ανοικτά γιατί έχει στόχους εγγενώς αντιφατικούς. Θεωρητικά προσπαθεί να τηρήσει ίσες αποστάσεις από τον φασισμό και τον κομμουνισμό, πρακτικά όμως αναγκάζεται να στηριχθεί στα πιο μαύρα στοιχεία της πρόσφατης ιστορίας. Στοιχεία που ακόμα και η σημερινή δεξιά επιθυμεί να αποβάλλει. Βρίσκονται λοιπόν οι ουδέτεροι επιστήμονες (παράδειγμα: το τελευταίο συνέδριό τους για την πολιτική προσφυγιά) ανάμεσα στα πυρά τόσο απ' τα δεξιά όσο και απ' τα αριστερά.

Το κείμενο - διακήρυξη που "εξέδωσαν" εκφράζει αυτή την αντίφαση. Οι στόχοι του, βιαστικοί και αμήχανοι, είναι: Η επιβολή μιας ερμηνευτικής για την ιστορία που να είναι επιστημονική αλλά να οδηγεί σε αντιεπιστημονικά συμπεράσματα. Η επιβολή μιας πολιτικής που να είναι υπεράνω συγκρούσεων αλλά να ευνοεί την φασιστική πλευρά της σύγκρουσης. Μια τέτοια πολιτική επιβιώνει όσο οι αντίπαλοί της δέχονται να παρουσιάζεται σαν ενδοεπιστημονική υπόθεση μια, μείζονος σημασίας, πολιτική επίθεση στην ιστορική συνείδηση της ελληνικής κοινωνίας. Όσο δεν συγκρίνεται η πολιτική "αφέλεια" του επιστημονικού εγχειρήματος, με την πολιτική "αφέλεια" των στρατιωτικών εγχειρημάτων της αυτοκρατορικής εξουσίας. Όσο δεν αξιολογείται πολιτικά το απεριόριστο ενδιαφέρον, η λαγνεία, για την "δυναμική της βίας στην κοινωνική βάση" από μια διακήρυξη που αποπειράται σχεδόν ρητά να ορίσει την "νέα τάξη" του ιστορικού λόγου.

Η ερμηνεία

Καθήκον της ιστορικής σκέψης είναι η ερμηνεία των πολιτικού γίγνεσθαι. Καθήκον της πολιτικής σκέψης είναι η ερμηνεία του ιστορικού γίγνεσθαι. Αυτές είναι οι δύο πλευρές τις κοινωνικής σκέψης. Για το αυτοκρατορικό "νέο κύμα" δεν υπάρχει ούτε γίγνεσθαι ούτε κοινωνική σκέψη! Υπάρχουν μόνο νεκρά "γεγονότα" που "θα" ανακαλυφθούν μέσω αστυνομικής έρευνας στο παρελθόν, στο παρόν και στο μέλλον. Αυτοί που "παραγγέλνουν" τις έρευνες επομένως παραγγέλνουν και συμπεράσματα! Αλλά αν το διακύβευμα της πολιτικής σύγκρουσης είναι η εξουσία, το έδαφός της, σε τελευταία ανάλυση, δεν είναι τα "πορίσματα" των ερευνών, αλλά η ερμηνεία του κόσμου και της κοινωνίας. Η πραγματιστική ιστορική προσέγγιση που ανακάλυψαν "έκθαμβοι" οι έγκριτοι (στις ΗΠΑ και εδώ) λάτρεις της έρευνας πεδίου, έχει την θέση της στην πολιτική ιστορία.

Μια από τις συνέπειες του Πολέμου ήταν ο εξοβελισμός της μαρξιστικής σκέψης απ' το πεδίο της επιστήμης. Ο θάνατος του Μαρξ στις μεταπολεμικές συνειδήσεις των "κοινωνικών" επιστημόνων, δεδομένου ότι ο Μαρξ είναι ο πατέρας της κοινωνικής επιστήμης, ήταν μια τυπική πατροκτονία. Ευεργετική από μια άποψη καταστροφική από μια άλλη. Αναφερόμαστε σ' αυτήν μόνο για να τονίσουμε ότι η πολιτική κίνηση που ονομάζουμε αυτοκρατορική, εκδηλώνεται στο τέλος της εφηβείας μιας επιστήμης που πέρασε μετά απ' τον "φόνο" του Μαρξ τρεις διαδοχικές φάσεις: α) την ενοχική εκ μέρους των πατροκτόνων "διατήρηση" της "ταξικής" ερμηνείας χωρίς τον Μαρξ. β) την μετά βδελυγμίας απόρριψη, οποιαδήποτε επιστημονικής ερμηνείας, σαν ύποπτης μαρξισμού. γ) την παρούσα επαναφορά της επιστημονικής ερμηνείας της κοινωνίας, εναντίον, προς το παρόν, του Μαρξ!

Το συμπέρασμα

Η αυτοκρατορική επιστήμη την οποία προσπαθούν να εισάγουν οι κ.κ. Καλύβας και Μαραντζίδης με την δεκάλογη διακήρυξή τους, ανήκει πράγματι στην μία από τις δύο δυνητικές (virtual) τάσεις της τρίτης μεταμαρξιστικής φάσης. Το κείμενο αρχίζει με επιθετικούς προσδιορισμούς επίπεδου διαφήμισης απορρυπαντικών: "καινοτόμα στοιχεία", "σύγχρονες μεθόδους", "συστηματική έρευνα", "φρέσκια ματιά", "καινούργιες ευαισθησίες", "γόνιμα ερωτήματα", "νέα πορίσματα" και τελειώνει καθησυχάζοντας τους επιφυλακτικούς ότι και σε άλλες χώρες "παρατηρήθηκαν αντιδράσεις (...) αντίστοιχες με τις ελληνικές", αλλά σιγά-σιγά "οι αντιδράσεις αυτές υποχώρησαν" και τα "νέα ερευνητικά πορίσματα έγιναν τελικά κοινό κτήμα"!

Από άποψη περιεχομένου το κέντρο της διακήρυξης είναι η εννοιολογική επέκταση του εμφυλίου πόλεμου μέχρι το 1943. Αλλά αυτός ο εμφύλιος κατά το φρέσκο "νέο κύμα", δεν αφορά την κοινωνία, διεξήχθη ανάμεσα στις τρομοκρατικές ένοπλες δυνάμεις του ΚΚΕ και στις δυνάμεις της εξουσίας. Η κοινωνία συμμετείχε σ' αυτόν τον "εμφύλιο" στον βαθμό που οι άνθρωποι παρασύρθηκαν με "ηρωοποιήσεις" και "δαιμονοποιήσεις" στην προσχηματική συγκάλυψη "τοπικών και οικογενειακών βεντετών" με την ομπρέλα της "πολιτικής βίας" που τους παρείχε! Τα υπόλοιπα σημεία της διακήρυξης και ιδιαίτερα το θέμα "ταμπού" του δωσιλογισμού υπηρετούν αυτή την κεντρική ερμηνεία του εμφυλίου.

Τα λίγα λόγια που χωρούν στις στήλες της φιλόξενης "ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ" δεν φτάνουν για να αναλύσουν την όλη πολιτική σημασία αυτής της "εκστρατείας" που αποσκοπεί στην αυτοκρατορική "επιστημονική" κάθαρση της ιστορίας, μετά την μετεμφυλιακή "εθνική" κάθαρση και την μεταπολιτευτική "πολιτική" κάθαρσή της. Σκοπός του γράφοντος ήταν μόνο να τοποθετήσει την "αθώα" αυτή κίνηση στο πολιτικό πλαίσιο που -- κατά την γνώμη του -- ανήκει: είναι πράγματι η μια από τις δυό αντίπαλες τάσεις στην τρίτη φάση της ερμηνείας του Εμφυλίου. Πρέπει όμως να τονίσουμε ότι η αντίθετη τάση δεν εκφράζεται καθαρά στο βαθμό που το επιστημονικό "κατεστημένο" δεν επιτρέπει κάτι τέτοιο. Οι επιστήμονες που αδικούν τον εαυτό τους στρατευόμενοι σ' αυτή την μάταιη εκστρατεία, νομίζουν ότι η μάχη θα περιοριστεί στο πεδίο των ειδικών. Κάνουν λάθος. Ο Εμφύλιος Πόλεμος αφορά πρώτιστα την κοινωνία και όταν η κοινωνία μιλήσει θα "παραγγείλει" ιστορικοπολιτικές ερμηνείες και όχι πορίσματα αστυνομικών ερευνών στα πεδία δράσης των Μπαφραλήδων και των Μπουραντάδων.