Ιστορία | ΣΕΛΙΔΕΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ | hits: 1692
Πρέβεζα: το χρονικό ενός συνεδρίου (Ι)
άρθρο του Κωστή Παπαϊωάννου
Δευτ, 6 Ιουν 2005

Η επόμενη μάχη του ιστοριογραφικού εμφυλίου θα δοθεί από την 1η ως την 3η Ιουλίου του 2005, στην Πρέβεζα, στο προσεχές ετήσιο συνέδριο του Δικτύου για την Μελέτη των Εμφυλίων Πολέμων (ΔΜΕ). Το συνέδριο έχει σαν θέμα «Η κοινωνία σε πόλεμο: στρατός και αντάρτες στη δεκαετία του 1940», λογικά ακόλουθο του "Δωσιλογισμού" που ήταν το θέμα του προηγούμενου συνεδρίου στην Σαμοθράκης. Θα είναι η συνέχεια και ίσως το τέλος (;) ενός ιδιόρρυθμου πολέμου που διεξάγεται από την 11η Σεπτέμβρη και μετά, με αντικείμενο την μελέτη της Ιστορίας, στο έδαφος συνεδρίων, εφημερίδων και περιοδικών και έχει εκπληκτικές αναλογίες με τις πολιτικές και στρατιωτικές συγκρούσεις της δεκαετίας του '40.

Η χρήση του ΔΜΕ σαν δούρειου ίππου για την άλωση της πανεπιστημιακής εξουσίας είναι προφανής, αλλά οι μιμητές του Οδυσσέα δεν έχουν τίποτα από το πολυμήχανο του πνεύματός του. Πρόκειται δηλαδή για μια φιλόδοξη αλλά θνησιγενή επιστημονική επιχείρηση της αυτοκρατορικής πολιτικής, εμπνευσμένη στο κλίμα της αντιτρομοκρατικής πολιτικής που χαρακτηρίζει όχι μόνο την πολιτική ζωή αλλά και απ' ότι φαίνεται όλη την επιστημονική δραστηριότητα των ΗΠΑ. Με αυτήν την επιχείρηση επιδιώκεται:
1. Ο εκσυγχρονισμός της εμφύλιας πολιτικής αντιπαράθεσης μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς, ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες εξουσίας όπως προκύπτουν από το σημερινό κοινωνικό πλαίσιο.
2. Η διαμόρφωση ενός σύγχρονου επιστημονικού λόγου για την ιστορία ο οποίος να αντιστοιχεί στον σημερινό αντιτρομοκρατικό πολιτικό λόγο.
3. Τέλος ο συντονισμός της ιστορικής με την πολιτική σκέψη, ώστε η επιχείρηση αυτή να είναι παράλληλη και συμπληρωματική με την αντιτρομοκρατική επιχείρηση στο επίπεδο της πολιτικής.

Βέβαια αυτά δεν σημαίνουν ούτε ότι όποιος εμπλέκεται, ακόμα και σαν εκ πρώτης όψεως ιθύνων νους, σ' αυτή την επιχείρηση είναι ενήμερος της σημασίας των πράξεών του, ούτε ότι υπάρχει η δυνατότητα μια επιτελικής σχεδίασης αυτών των επιχειρήσεων. Οι εμπλεκόμενοι απλά κινούνται μέσα στον επιστημονικό χώρο επιδιώκοντας μια καλύτερη θέση στον μηχανισμό του πανεπιστημίου ή των διαφόρων ιδρυμάτων, αρχείων, μελετητικών κέντρων, ερευνητικών προγραμμάτων κλπ.

Πολιτική και Ιστορία

Ο Μάο, είναι ο αναμφισβήτητος μαιτρ της στρατιωτικής πλευράς του εμφυλίου πολέμου και επίσης αυτός που έχει αναπτύξει την πολιτική θεωρία που αφορά την εμφύλια σύγκρουση. Αυτός παράλλαξε την γνωστή ρήση του Κλαούσεβιτς λέγοντας: «Πόλεμος είναι η πολιτική με αιματοχυσία - πολιτική είναι ο πόλεμος χωρίς αιματοχυσία». Αυτός είναι ο θεμελιώδης "μύθος" που προσπαθεί να καταργήσει η αυτοκρατορική επιστήμη. Η πρόσκληση των οργανωτών για το συνέδριο της Πρέβεζας, η οποία αποτελεί μνημείο, επιμελημένης προχειρότητας, σχολαστικής βιασύνης, τόσο που να περιέχει ακόμα και συντακτικά λάθη, πράγμα που προδίδει και την ένταση των "διαπραγματεύσεων" για την σύνταξή του, μοιάζει όχι σαν πρόσκληση για συνέδριο αλλά σαν πόρισμα συνεδρίου που απλά απέτυχε να ανακαλύψει την σύνδεση της Ιστορίας του πολέμου με την Ιστορία της πολιτικής. Κατ' αυτήν η δεκαετία του '40 ήταν μια δεκαετία «ολοκληρωτικών πολέμων», στους οποίους «δεν υπήρξαν σαφή μέτωπα και συχνά [ούτε] αναγνωρίσιμοι αντίπαλοι» όπου εμφανίστηκαν «για πρώτη [φορά] αντάρτικοι στρατοί». Έτσι το συνέδριο «έχει ως στόχο να διερευνήσει (..) αφενός τις πολιτικές, πολιτισμικές και κοινωνικές διαστάσεις των στρατιωτικών συγκρούσεων και αφετέρου τους παράγοντες - φορείς που τους διεξαγάγουν» [τους διεξαγάγουν!!]

Με τέτοια διακηρυγμένη λογική, η πρόταση του γράφοντος για μια ομιλία στην όποία ο Ελληνικός Εμφύλιος θα εθεωρείτο «σαν τυπικό παράδειγμα, της πολεμικής σύγκρουσης νέου τύπου, που αναδύθηκε μέσα από την σύγκρουση του Β' Παγκόσμιου Πόλεμου» και θα εξεταζόταν ως «στρατιωτική σύγκρουση, τοποθετημένη στο παγκόσμιο κοινωνικό πλαίσιο, όπως αυτό διαμορφώθηκε στην τοπικότητα και ιδιαιτερότητα του ελληνικού κοινωνικού χώρου» ήταν φυσικό να συναντήσει την άνευ επιστημονικών προσχημάτων απόρριψη, από την "επιστημονική" επιτροπή. Η απάντηση ότι «η επιστημονική επιτροπή αποφάσισε ότι η πρόταση ανακοίνωσης που υποβάλατε δεν συμφωνεί με τα ενδιαφέροντα και τον επιστημονικό προσανατολισμό του συνεδρίου», με την γνωστή ανόητη πανεπιστημιακή αλαζονεία, ομολογεί ουσιαστικά ότι πριν ακόμα αρχίσει το συνέδριο γίνεται μια προσπάθεια να προδικαστεί ο προσανατολισμός του, στην αποπολιτικοποίηση και αποϊστοριοποίηση της Ιστορίας.

Οι άμαχοι επιστήμονες

Το καίριο ζήτημα, της μελέτης του εμφυλίου είναι η άρση μιας παρεξήγησης: Ούτε η πολιτική ούτε η ιστορία μπορούν να θεωρηθούν σαν επιστήμες, με την έννοια ότι τα πορίσματα τους είναι οικουμενικές και αναμφισβήτητες αλήθειες. Τα ευρήματα των "ερευνών" είτε αυτά είναι "προφορικές μαρτυρίες", είτε είναι "γραπτά ντοκουμέντα", δεν καταγράφονται κατευθείαν σε κάποια Βίβλο Ιστορικής Αλήθειας και μένουν εκεί για να τα μαθαίνει η αδαής κοινωνία. Τα ευρήματα των ερευνών προορίζονται κανονικά για μελέτη και επιβεβαίωση ή διάψευση ή διόρθωση, της ήδη υπάρχουσας επιστημονικής σκέψης και τροφοδότηση επομένως της εξέλιξης της επιστημονικής σκέψης. Η αλήθεια των συμπερασμάτων επομένως εξαρτάται απολύτως από την θέση και την προοπτική αυτών που τα προτείνουν. Αυτό που "ανακοινώνουν" επιστήμονες που φανερά δεν έχουν στο μυαλό τους τίποτα άλλο παρά την διεκδίκηση μιας θέσης στην (πανεπιστημιακή και όχι μόνο) εξουσία, δεν έχει καμιά σχέση με την ιστορική και πολιτική αλήθεια.

Το κρίσιμο ζήτημα όμως, ως προς την άρση της παρεξήγησης και την απελευθέρωση της ιστορικής μελέτης, είναι η θέση των επιστημόνων που προσπαθούν να ζήσουν από την επιστημονική διερεύνηση των πολιτικών και ιστορικών φαινομένων. Αυτοί, οι "άμαχοι" του εμφυλίου της ιστοριογραφίας, που βρίσκονται σήμερα σκυμμένοι κάτω από τα διασταυρούμενα πυρά της αριστερής και της αυτοκρατορικής λογοκρισίας, θα καθορίσουν την έκβαση της αντιπαράθεσης. Μπροστά σ' αυτούς επομένως βρίσκεται το καθήκον και η δυσκολία της εξυγίανσης του επιστημονικού χώρου που ασχολείται με την πολιτική και την ιστορία. Η δυσκολία είναι ότι στον ιστοριογραφικό εμφύλιο - όπως και στον στρατιωτικό - η μορφή της αντιπαράθεσης δεν καθορίζεται από την αντίθεση απόψεων μέσα στο κοινωνικό σώμα των επιστημόνων αλλά από τον ανταγωνισμό ανάμεσα στις αντιτιθέμενες ομάδες της ακαδημαϊκής εξουσίας.

Η μάχη της Πρέβεζας είναι η μάχη του Γράμμου

Το συνέδριο της Πρέβεζας φέρνει τον Ιστοριογραφικό πόλεμο στην κρίσιμη μάχη του. Η μελέτη της πολιτικής βίας είναι η πεμπτουσία της επιστημονικής προσέγγισης του διαλεκτικού δίπολου Πολιτική - Ιστορία. Η πραγματική ιστοριογραφική διαμάχη (που δεν είναι σημερινή) είναι ανάμεσα στην κοινωνική και την εξουσιαστική ερμηνεία της ιστορίας. Η αντιπαράθεση που καλλιεργείται από την διακήρυξη και το πρόγραμμα του συνεδρίου είναι η αντιπαράθεση ανάμεσα σε δύο προϋπάρχουσες εξουσιαστικές ερμηνείες της Ιστορίας. Η αυτοκρατορική που παρουσιάζεται ως επιστημονική ενάντια στην επικρατούσα μέχρι σήμερα που παρουσιάζεται ως αντιφασιστική.
Αν δεν επιδράσουν "αστάθμητοι παράγοντες" το συνέδριο της Πρέβεζας θα είναι μια επανάληψη απ' την ανάποδη της μάχης του Γράμμου στον επιστημονικό χώρο. Κατ' αρχήν δεν θα έχει ως διακύβευμα την βελτίωση της ιστορικής γνώσης άλλα την αναδιανομή των θέσεων εξουσίας στον χώρο του πανεπιστημίου και της έρευνας. Η σημερινή εξουσία του Ιστορικοπολιτικού πανεπιστημιακού χώρου θα υποχρεωθεί σε έναν συμβιβασμό και πιθανότατα θα καταφύγει στην προσφυγιά στους φιλόξενους τόπους της ιδιωτικής ανωτάτης παιδείας. Σε επόμενα άρθρα θα γίνει μια προσπάθεια να σκιαγραφηθούν οι δυνάμεις που θα αντιπαραταχθούν στην μάχη της Πρέβεζας, να φωτιστούν οι αστάθμητοι παράγοντες και να εκτεθεί η άποψη που αντίκειται στους επιστημονικούς προσανατολισμούς του συνεδρίου.