Με την κήρυξη του δημοψηφίσματος αυτή η κοινωνία, σ' αυτές τις κρίσιμες στιγμές, βγήκε στο προσκήνιο. Δεν την έβγαλε κανείς, δεν βγήκε με την θέλησή της, βγήκε αυτόματα, από μόνη της, ανεξάρτητα από την θέλησή της, ανεξάρτητα από την συνείδησή της, μέσα από την ιστορική δυναμική. Αυτή θα σωθεί αν σωθεί και αυτή θα καταστραφεί αν δεν σωθεί. Αποδείχτηκε πως κανείς δεν μπορεί να την σώσει, μόνο η ίδια μπορεί να σωθεί. Δεν είναι οργανωμένη, δεν ξέρει πως να οργανωθεί, δεν έχει "μοντέλο" οργάνωσης. Αλλά παρόλα αυτά, αν μπορεί να σωθεί, αυτή και μόνο μπορεί να σώσει τον εαυτό της.
Η ελληνική κοινωνία συγκροτείται από ένα πλήθος διαλεκτικών ζευγών που την καθιστούν αυτή που είναι, όπως είναι και ευρίσκεται, σε κάθε στιγμή της ιστορικής της ύπαρξης:
Από κοινωνική άποψη: συγκροτείται από καλούς και κακούς, φυσιολογικούς και αφύσικους, μικρούς και μεγάλους, μαύρους και άσπρους, έξυπνους και ηλίθιους, μόνιμους και περαστικούς, νόμιμους και λαθραίους, κατοίκους και επισκέπτες, επιζώντες και πνιγμένους, ελεύθερους και φυλακισμένους, έντιμους και άτιμους, πλούσιους και φτωχούς.
Από πολιτική άποψη: συγκροτείται από επαναστάτες και συντηρητικούς, αριστερούς και δεξιούς, οπορτουνιστές και φασίστες, δραστήριους και αδρανείς, πολιτικοποιημένους και απολίτικους.
Από ιστορική άποψη: συγκροτείται από το κυριότερο διαλεκτικό ζεύγος στην ανθρώπινη ιστορία: άντρες και γυναίκες και από το κυριότερο διαλεκτικό ζεύγος στην πατριαρχική κοινωνία: κυβερνώντες και κυβερνώμενους.
Και όμως για τους επιτελείς του ελληνικού πολιτικού συστήματος, όλο αυτό το πλήθος των διαλεκτικών ζευγών δεν υφίσταται. Από αυτούς η ελληνική κοινωνία αναφέρεται σαν "Χώρα" ή σαν "Ελλάδα". Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων οι κυβερνητικοί παράγοντες αναφέρονται στην ελληνική κοινωνία σαν ο "ελληνικός λαός" που υποφέρει από τις πολιτικές των άλλων και που "στηρίζει υπερήφανα" ή "με θυσίες" την πολιτική την δική τους. Σε κάθε περίπτωση στα μυαλά των επιτελών όλων των πολιτικών τάσεων, από αυτούς της Χρυσής Αυγής μέχρι αυτούς του ΚΚΕ, η ελληνική κοινωνία δεν έχει βούληση, δεν είναι σε θέση να σκεφτεί, δεν είναι σε θέση να ασκήσει πολιτική, είναι μόνο το κρέας για τα κανόνια στον παγκόσμιο πόλεμο που προετοιμάζεται πυρετωδώς: ανάμεσα στο φασιστικό αδιέξοδο και στο οπορτουνιστικό αδιέξοδο.
Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ δεν είναι κυβέρνηση της Αριστεράς, είναι κυβέρνηση μιας συμμαχίας ανάμεσα στον οπορτουνισμό και στον φασισμό. Και μόνο το γεγονός πως οι επιτελείς του οπορτουνισμού μπορούν να συμμαχήσουν με τους επιτελείς του φασισμού, να συμμαχήσουν δηλαδή οι επιτελείς δύο τάσεων που το μόνο κοινό χαρακτηριστικό τους είναι η φίμωση της κοινωνίας, σημαίνει πως η εξουσία, ξεκομμένη από την κοινωνία δεν έχει πια λόγο ύπαρξης. Και όμως το γεγονός πως με την προσφυγή στο δημοψήφισμα, που σημειωτέον κανείς δεν την ήθελε αλλά και κανείς δεν την αρνιέται, οι επιτελείς του γερασμένου πολιτικού συστήματος βάζουν από το παράθυρο την κοινωνία, τον νεκροθάφτη της εξουσίας τους, την ίδια ώρα που προσπαθούν να του κλείσουν την πόρτα, σημαίνει πως η ιστορία λειτουργεί με παράξενους και πολλές φορές αδιερεύνητους τρόπους αλλά πάντως λειτουργεί.
Η χρεοκοπία του εξουσιαστικού συστήματος είναι φανερή και όμως η κοινωνία μοιάζει σαν να περιμένει με πείσμα την λύση του προβλήματός από το σύστημα εξουσίας και μάλιστα από την Αριστερά του συστήματος που υποτίθεται πως παραδοσιακά είναι -- όπως εσφαλμένα το καταλάβαινε μέχρι σήμερα όλος ο κόσμος -- υπέρ των εν γένει "ανατροπών". Το γεγονός ότι οι άνθρωποι της κοινωνικής βάσης μοιάζουν να μην μπορούν να ζήσουν χωρίς το μαστίγιο την ίδια στιγμή που η λειτουργία του συστήματος τους σπρώχνει να πάρουν τα ινία στα χέρια τους, φαίνεται να είναι το πραγματικό πρόβλημα της κοινωνίας. Το δημοψήφισμα όμως δείχνει καθαρά ότι αυτός είναι ο δρόμος για την επίλυση του προβλήματος: με άλλα λόγια φαίνεται πως η κοινωνία δεν θα αναπληρώσει τα κενά που αφήνει το εξουσιαστικό σύστημα, αν δεν φανεί πέραν πάσης αμφιβολίας πως το κενό δεν μπορεί αλλιώς να αναπληρωθεί.
Αυτό που φαίνεται να είναι ο κίνδυνος, την ίδια στιγμή φαίνεται να είναι η λύση του προβλήματος. Αλλά την ίδια στιγμή που φαίνεται η λύση του προβλήματος, αρχίζει να φαίνεται και ένας ακόμα μεγαλύτερος κίνδυνος που ελλοχεύει στον δρόμο της λύσης. Τί θα γίνει αν αυτό το χάος που αντιμετωπίζεται από την κυβέρνηση με απανωτά διαγγέλματα ακατάσχετου υποκειμενισμού και αερολογικής ρητορείας -- για τα δήθεν ευρωπαϊκά ιδανικά της δημοκρατίας και της συνεργασίας -- αρχίσει να εξαπλώνεται ανεξέλεγκτα; Πότε θα προλάβουν οι δυνάμεις της κοινωνίας να μπαλώσουν τις τρύπες του πραγματικού κοινωνικού συστήματος που αφήνει η εξαέρωση του θεσμικού συστήματος;
Το χάος που οδήγησε στις δύο προηγούμενες παγκόσμιες συγκρούσεις μας δίνει ένα μέτρο της σημερινής κατάστασης. Μας δίνει ένα σκαρίφημα του δρόμου που ανοίγεται μέσα από την κρίση του συστήματος και των κινδύνων που ελλοχεύουν σ' αυτό τον δρόμο. Και στους δύο προηγούμενους πολέμους οι κοινωνίες όλου του κόσμου κατάφεραν να ισορροπήσουν τον κόσμο μετά από αφάνταστες απώλειες και καταστροφές. Θα καταφέρουν άραγε να ισορροπήσουν και σήμερα το σημερινό χάος; Προσωπικά πιστεύω πως ναι. Από μια άποψη πιο δύσκολα και με μεγαλύτερο -- θεωρητικά, μέχρι και με μοιραίο κόστος. Από μια άλλη άποψη ευκολότερα και με μικρότερο -- θεωρητικά, μέχρι και με ελάχιστο κόστος. Αλλά αυτό είναι συμπέρασμα πίστης και κανείς δεν μπορεί να το αποδείξει.
Υπάρχουν όμως μια σειρά από αρχές που μπορούν να εφαρμοστούν από σήμερα και αν εφαρμοστούν μπορούν να εξασφαλίσουν την κατά το δυνατό πιο εύκολη πορεία προς την κοινωνία που γεννιέται σήμερα μέσα από το χάος. Αυτές οι αρχές συνοψίζονται σε αυτό που στην δεκαετία του 1960 είχε συνοψιστεί από το επαναστατικό κίνημα σε δύο συνθήματα: το ένα ήταν «συσπείρωση - κριτική - συσπείρωση» και το δεύτερο ήταν «να ξεχωρίσουμε τους εχθρούς μας από τους φίλους μας». Η κατάσταση σήμερα είναι πολύ διαφορετική από αυτήν της δεκαετίας του 1960 και τα συνθήματα πρέπει να προσαρμοστούν σ' αυτή την κατάσταση. Οι αρχές όμως που υπονοούν αυτά τα συνθήματα είναι ακόμα πιο ισχυρές από όσο ήταν στην δεκαετία του 1960.