Το άρθρο της κυρίας Μαρίας Σεφέρου (ΜΣ) που δημοσιεύεται σήμερα, το έχω στα χέρια μου αρκετές μέρες. Αισθάνομαι άσχημα που καθυστέρησα την δημοσίευσή του, αλλά ήθελα να το συνοδεύσω με αυτό εδώ σημείωμα που μόλις τώρα μπορώ να τελειώσω. Αυτό είναι το τρίτο κατά σειρά άρθρο της ΜΣ που δημοσιεύεται εδώ. Είναι κι αυτό ένα κείμενο καλογραμμένο αλλά από μια άποψη που την θεωρώ συντηρητική και αντίθετη από την δική μου. Θεωρώ όμως ότι η συντηρητική άποψη είναι εξ ίσου αναγκαία με την δική μου και δεν μπορεί και ούτε πρέπει να εξοβελίζεται με την λογοκρισία ή με οποιοδήποτε άλλο βίαιο μέσο, αλλά πρέπει να αφήνεται να λειτουργήσει στην αντιπαράθεσή της με την τελευταία. Για να λειτουργήσει όμως η αντίθεση δεν φτάνει ούτε η παράθεση των αντίθετων απόψεων ούτε η επισήμανση της διαφοράς τους. Χρειάζεται να διευκρινίζεται η αντίθεσή τους αλλά και το κοινό πλαίσιο μέσα στο οποίο λειτουργούν.

Δεν θέλω, ούτε είναι εύκολο να μπω σε λεπτομέρειες, θα ήθελα μόνο να πω ότι, σύμφωνα με την άποψή μου, απέναντι στην συντηρητική θεώρηση της κοινωνίας δεν υπάρχει άλλη από την επαναστατική θεώρηση της κοινωνίας. Η συντηρητική άποψη και η επαναστατική άποψη βρίσκονται σε μια σχέση διαλεκτικής αντίθεσης και ισορροπίας στο πλαίσιο της κοινωνικής δυναμικής, δηλαδή η ιστορικότητα της κοινωνίας λειτουργεί μέσα από την συνεχή σύγκρουση της συντηρητικής άποψης με την επαναστατική. Η σύγκρουση αυτή εξασφαλίζει την συνοχή και την συνέχεια της κοινωνίας, παράγοντας τις επιμέρους αλλαγές των κοινωνικών μορφών -- ανάλογα με τις αλλαγές του περιεχομένου τους -- που είναι απαραίτητες για την παραμονή της συνολικής κοινωνικής μορφής μέσα στα γενικά όρια της ύπαρξής της.

Το σχήμα που θεωρεί σαν προϋπόθεση της κοινωνικής ύπαρξης την εσωτερική αντιπαράθεση και την κοινωνική αλλαγή, αποτελεί την επαναστατική προσέγγιση του κοινωνικού φαινομένου. Αντίθετα το συντηρητικό σχήμα θεωρεί ότι η κοινωνική ύπαρξη εξασφαλίζεται από την εσωτερική ομογένεια της κοινωνίας και την παραμονή της στις ίδιες κοινωνικές μορφές. Ωστόσο αυτές οι δύο απόψεις αποτελούν μια διαλεκτική ενότητα. Αυτό σημαίνει ότι στην κοινωνική συνείδηση δεν μπορεί να υπάρξει η μια χωρίς την άλλη, η κάθε μια αποτελεί έκφραση και της άλλης. Στην ατομική συνείδηση όμως τα δύο σχήματα δεν μπορούν να συνυπάρξουν και επομένως η σύγκρουση μεταξύ των ατόμων που σχηματίζουν την επαναστατική πλευρά της κοινωνίας και αυτών που σχηματίζουν την συντηρητική πλευρά καθίσταται γενικά αναπόφευκτη.

Το γεγονός ότι σε εποχές σαν την σημερινή, η σύγκρουση μεταξύ της επαναστατικής πλευράς και της συντηρητικής πλευράς της κοινωνίας καθίσταται αναπόφευκτη δεν σημαίνει καθόλου ότι καθίσταται αναπόφευκτη και η ρήξη μεταξύ τους, δηλαδή και ο διχασμός της κοινωνίας. Αντίθετα η ιστορική πείρα αποδεικνύει ότι παρ' όλα τα φρικτά ύψη βιαιότητας στα οποία φτάνει η σύγκρουση, η κοινωνική ενότητα διατηρείται. Με όλο το κόστος σε αίμα και καταστροφές που συνεπάγεται η σύγκρουση, το αποτέλεσμά της είναι η αποκατάσταση μιας νέας ισορροπίας ανάμεσα στις δύο πλευρές. Σήμερα όμως η κοινωνία έχει φτάσει σε ένα τέτοιο επίπεδο που δεν μπορεί να παραβλέπει το κόστος για την αποκατάσταση της ισορροπίας.

Αυτό που μειώνει στο ελάχιστο το κόστος αποκατάστασης της κοινωνικής ισορροπίας είναι η διεξαγωγή της κοινωνικής σύγκρουσης σε επίπεδο λόγου. Αυτοί που προσπαθούν με κάθε μέσο να αποσιωπήσουν την αντίθετη άποψη, σε όποια πλευρά και αν (νομίζουν ότι) ανήκουν, παίζουν έναν άθλιο ρόλο. Υπάρχει σήμερα μια πλειάδα απόψεων που οι φορείς τους παριστάνουν τους πολέμιους του συντηρητισμού αλλά στην πραγματικότητα "ξεμπερδεύουν" μ' αυτόν με μια εκ του προχείρου και κάλπικη απαξίωσή του, η οποία τελικά τον δαιμονοποιεί και τον ηρωοποιεί. Ουσιαστικά αντιπαραθέτουν σ' αυτόν μερικές δεκάδες ρητορικά ευρήματα, που όλα μαζί δεν βγάζουν κανένα νόημα εκτός από την λυσσασμένη άρνηση της κοινωνικής αλλαγής, στην οποία επιμένουν οι ίδιοι, εκτός δηλαδή από την αντεπαναστατικότητά τους.

Αυτό ακριβώς συμβαίνει με την περίπτωση του περιβόητου "ονόματος" της ΠΓΔΜ. Όσοι συζητούν το ζήτημα αυτό (το ίδιο και η κ. Σεφέρου) παραβλέπουν τον παραλογισμό της βίαιας διάλυσης ενός κράτους, που ήταν η Γιουγκοσλαβία, προκειμένου να κατασκευαστούν, ακόμα πιο βίαια, μερικά κράτη, που όποιο όνομα και αν πάρουν δεν πρόκειται να γίνουν ποτέ (μα ποτέ) πραγματικά κράτη. Ωστόσο το γεγονός ότι τα εγχειρήματα είναι παράλογα δεν σημαίνει ότι δεν ξεδιπλώνονται και ότι δεν είναι πιθανότατα λογικά με ιστορική λογική. Γι αυτό το λόγο, όπως έχω γράψει μερικές φορές, πιστεύω το μόνο όνομα που είναι λογικό όχι μόνο για ένα αμφίβολου μέλλοντος κράτος αλλά και για όλα, δεδομένου ότι όλα βρίσκονται σε ένα στάδιο ραγδαίου αποσχηματισμού, πρέπει να περιέχει την λέξη "πρώην".

Υπάρχει εντέλει ακόμα η δυσκολία ότι βρισκόμαστε σήμερα μπροστά σε μια σύγκρουση δύο απόψεων που ούτε η μία είναι γνήσια συντηρητική ούτε η άλλη είναι γνήσια μη συντηρητική αφού σε καμιά περίπτωση δεν είναι επαναστατική. Γι αυτό και ο στρατηγικός στόχος της καθεμιάς δεν είναι να αναιρέσει την άλλη αλλά να την αποσιωπήσει. Εν όψει αυτής της δυσκολίας η δική μου επιλογή είναι να μην ακολουθώ την πεπατημένη της λογοκρισίας ούτε ως τακτική ούτε ως αντεκδίκηση και να συνεχίζω να δημοσιεύω στις Σελίδες Κριτικής απόψεις με τις οποίες δεν συμφωνώ.