Ιστορικό της Αριστεράς | ΣΕΛΙΔΕΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ | hits: 1437
κοινωνία και πολιτικός λόγος: ερώτημα πρώτο
σημείωμα των Σ.Κ.
Κυρ, 20 Δεκ 2009

Η συμφωνία των επιτελείων της ΚΟΕ και της ΚΕΔΑ να συγχωνεύσουν τις εφημερίδες τους σε μια νέα εβδομαδιαία εφημερίδα της Αριστεράς, φέρνει στην επιφάνεια το ζήτημα του πολιτικού λόγου. Το ζήτημα είναι πολύ σημαντικό και γίνεται επίκαιρο δεδομένου ότι πρόκειται για μια εξέλιξη που σχετίζεται με το εγχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ. Θα λοιπόν προσπαθήσω εδώ, με μια σειρά από σημειώματα, να απαντήσω σε ορισμένα ερωτήματα στα οποία νομίζω ότι συμπυκνώνεται το όλο ζήτημα ενός σύγχρονου πολιτικού λόγου:

Υπάρχει σήμερα πολιτικός λόγος;

Με την έννοια που τον ξέραμε παλιότερα, πολιτικός λόγος σήμερα, δεν υπάρχει. Λόγος γενικά, για να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, είναι η παντοειδής έκφραση του καθενός από δύο κοινωνικά άτομα που επικοινωνούν στην μεταξύ τους έμπρακτη σχέση. Ο λόγος που αφορά την πραγματική σχέση της δυάδας των κοινωνικών ατόμων είναι ο κοινωνικός λόγος. Ο λόγος που αφορά την θεσμική σχέση της δυάδας των κοινωνικών ατόμων είναι ο πολιτικός λόγος. Πριν από την αρχή της Δεκαετίας του '40, μπορούμε να πούμε ότι υπήρχε πολιτικός λόγος. Ήταν ο λόγος που προέκυπτε από την αντιπαράθεση των θεσμικών αλλαγών που συνιστούσαν την προλεταριακή επανάσταση,  στις θεσμικές αλλαγές που συνιστούσαν την αστική επανάσταση. Θεσμικές αλλαγές που έτσι κι αλλιώς αφορούσαν τη θέση της δυάδας των ατόμων μέσα στο κοινωνικό σύνολο.

Μέσα από τον Β' Π.Π. βγήκε μια νέα κοινωνία που δεν αναγνώριζε τον μέχρι τότε υφιστάμενο λόγο αφού η αντιπαράθεση των θεσμικών αλλαγών είχε λήξει με την υποτιθέμενη νίκη της αστικής επανάστασης. Στην πραγματικότητα από ιστορική άποψη δεν επρόκειτο για νίκη και ήττα, αλλά για το ιστορικό γεγονός της ομαδικής αυτομόλησης του σώματος των προλετάριων επαναστατών στην αστική επανάσταση. Και αφού η αντιπαράθεση είχε λήξει, ο προπολεμικός πολιτικός λόγος, σταδιακά, μέχρι το τέλος της δεκαετίας του '60 εξαφανίστηκε. Στην πραγματικότητα ο πολιτικός λόγος ουσιαστικά συγχωνεύτηκε στον κοινωνικό λόγο, μέσα από τις αλλαγές που άρχισαν με την έκρηξη της Μεγάλης Προλεταριακής Πολιτιστικής Επανάστασης στην Κίνα, έφτασαν στην ακμή τους, επεκτάθηκαν σε όλον τον κόσμο και αμβλύνθηκαν με την εξέγερση του Μάη του 1968 και τελείωσαν με την επικράτηση σε όλο τον κόσμο της μεταμοντέρνας σκέψης.

Βεβαίως όμως αφού υπάρχει πολιτική λειτουργία, αφού δηλαδή οι δυάδες κοινωνικών ατόμων, στις σχέσεις τους, αναγνωρίζουν κάποιους θεσμούς έστω και προσωρινά, έστω και υποκριτικά, έστω και αν (ευτυχώς) τους παραβαίνουν, υπάρχει ένας εκ των πραγμάτων αλλά και έμπρακτος, πολιτικός λόγος. Αυτός είναι κυρίως η βία, καθότι η βία είναι ο κατεξοχήν έμπρακτος πολιτικός λόγος. Και αφού ο πολιτικός λόγος έχει ουσιαστικά συγχωνευτεί στον κοινωνικό λόγο ο εκ των πραγμάτων σημερινός πολιτικός λόγος είναι σήμερα ένας λόγος που αφορά:

  • Θεσμικές σχέσεις που έπαψαν να έχουν πραγματική υπόσταση αλλά παραμένουν ισχυρές, παρότι δεν είναι, στην φαντασία μιας πολύ μεγάλης μερίδας δυάδων κοινωνικών ατόμων.
  • Πραγματικές κοινωνικές σχέσεις που εκλαμβάνονται ατόφιες σαν θεσμικές, στην φαντασία μιας πολύ μεγάλης μερίδας δυάδων κοινωνικών ατόμων.
  • Θεσμικές σχέσεις που έχουν αναδυθεί μέσα από τις πραγματικές σχέσεις αλλά δεν έχουν εγκατασταθεί στην φαντασία μιας επαρκούς μερίδας δυάδων κοινωνικών ατόμων.

Αυτό το μείγμα πολιτικού λόγου, με δεδομένο μάλιστα ότι κυρίως έχει την μορφή της βίας, είναι χαοτικά ρευστό, τόσο ως προς την ιστορική "ροή" του, όσο και ως προς την αναλογική σχέση μεταξύ των μερών του. Ο σημερινός πολιτικός λόγος είναι εν κατακλείδι ένας μεταβατικός πολιτικός λόγος που η κατάληξή του σχετίζεται με την κοινωνική προοπτική. Μπροστά σ' αυτόν τον μεταβατικό πολιτικό λόγο στέκεται το κάθε άτομο χωριστά (και όχι πια σαν μέρος μιας δυάδας) και έχει να αποφασίσει με ποιον τρόπο και στο πλαίσιο ποιάς δυάδας θα τον χρησιμοποιήσει για να εκφέρει τον δικό του πολιτικό λόγο.

Γι αυτή την διαδικασία της απόφασης θα πω την γνώμη μου στο επόμενο σημείωμα.