Το παρακάτω άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε τον Οκτώβρη του 2004 σε δικτυακό τόπο που διαχειρίζονται προσωπικοί φίλοι του συγγραφέα. Η αναδημοσίευση του κρίνεται απαραίτητη όχι τόσο για τον επίκαιρο χαρακτήρα του όσο γιατί αποτελεί κατά κάποιο τρόπο εισαγωγή στο νέο άρθρο που δημοσιεύεται σήμερα με τίτλο «η Εξουσία, η Εκκλησία και ο πικρός καρπός της απαγορευμένης γνώσης». Για την ακρίβεια το νέο κείμενο αποτελεί οργανικό μέρος του πρώτου, στο βαθμό που η κρίση της εκκλησίας αποτελεί καρπό και προέκταση της γενικευμένης πολιτικής κρίσης που έχει ξεσπάσει στη χώρα από το καλοκαίρι του 2004.
Η καταιγίδα των σκανδάλων που ξέσπασε πρόσφατα δεν είναι φυσικά γεγονός τυχαίο. Η πολιτική ζωή βέβαια έχει γνωρίσει κατά καιρούς δεκάδες τέτοιες περιπτώσεις αλλά τα συγκεντρωμένα ξεσπάσματα τόσων φαινομένων διαφθοράς και κακοδιοίκησης προδίδουν αναμφίβολα μια βαθύτερη κρίση εξουσίας. Η οικονομική ύφεση δίνοντας υπόγειες ωθήσεις στις κοινωνικές σχέσεις αρχίζει να ξεδιπλώνεται σταδιακά και στο πεδίο της πολιτικής.
Μπροστά στα επερχόμενα προβλήματα οι πολιτικές αντιδράσεις είναι σπασμωδικές. Οι καπετάνιοι του κοινοβουλίου ξεφορτώνονται το έρμα για να μη σαρωθούν από τη θύελλα μαζί με το καράβι. Συνθλιμμένη ανάμεσα στην μεταολυμπιακή κρίση της αγοράς και το παρασιτικό γραφειοκρατικό κράτος η κυβέρνηση αναζητεί διεξόδους. Μέσα στους κλυδωνισμούς οι πιο σάπιες απολήξεις του διοικητικού μηχανισμού αναδύονται από το βούρκο της γραφειοκρατίας και πετιούνται ευθύς ως θυσία για τον εξευμενισμό του όχλου.
Η αλυσίδα των πολιτικών εξελίξεων πρέπει να ιδωθεί στην ιστορική της προοπτική. Μήπως η κρίση της εξουσίας είναι δομική; Η εξάντληση των οικονομικών πόρων προκαλώντας υλικά προβλήματα εξαπλώνεται σε όλα τα μήκη και πλάτη του κοινωνικού γίγνεσθαι αγγίζοντας και ζητήματα πολιτικής τακτικής. Οι περίοδοι κρίσεων καλύπτονται βέβαια από το σύννεφο των προβλημάτων αλλά ταυτόχρονα ανοίγουν πρωτόγνωρους ορίζοντες στην άσκηση πολιτικών στρατηγικών που η ρουτίνα των χειρισμών σε περιόδους σταθερής ανάπτυξης δε θα μπορούσε να επιτρέψει. Η ανατάραξη του πολιτικού σκηνικού πίσω από τους καταιγισμούς των τηλεοπτικών αντεγκλήσεων και των οργισμένων συγκρούσεων αργά και σταθερά παράγει δυνατότητες αναδόμησης του συστήματος από τα μέσα.. Γι αυτό δεν χρειαζόμαστε τις φωνές που συνιστούν ηρεμία, συναίνεση και αμοιβαίες συνεννοήσεις για γοργό τερματισμό της πολιτικής κρίσης. Ας αφήσουμε την ιστορική διαδικασία να ξετυλιχτεί μέχρι το τέλος της. Κατακεραυνώνοντας στις ομιλίες του τη διεφθαρμένη γραφειοκρατία, την ασυδοσία του μεγάλου κεφαλαίου και τη διαπλοκή ο πρωθυπουργός φαίνεται να προετοιμάζει το έδαφος για ανοιχτή σύγκρουση. Δεν είναι ζήτημα ιδεολογικό αλλά καθαρά πρακτικό. Υπό την πίεση ενδεχόμενων δυσμενών εξελίξεων η επίσημα θεσμισμένη εξουσία στρέφεται ενάντια στην σκοτεινή «ανεπίσημη» εξουσία προκειμένου να ελαχιστοποιήσει τις προσωπικές της απώλειες. Οι αντιφάσεις οξύνονται και τα συστημικά υβρίδια που βιώνουμε (κρατισμός-φιλελευθερισμός, ελεύθερος ανταγωνισμός-ολιγοπώλια διαπλεκόμενων συμφερόντων ) σαρώνονται αναπόφευκτα από αυτές. Ένα ασύμφορο παρά-σύστημα παλεύει να επιβιώσει σε βάρος της εθνικής οικονομίας. Αλλά γονατισμένη από τα χρέη η τελευταία δεν μπορεί πια να επιβιώσει με αυτήν την παρασιτική πρόσφυση στον κορμό της.
Τα ελλείμματα, η γενική ύφεση στην ανάπτυξη και η λαϊκή δυσαρέσκεια σπάζουν το ως τώρα αρραγές εξουσιαστικό μέτωπο. Καθημερινά οι διαμάχες φουντώνουν. Μπορεί οι περισσότερες να χρησιμεύουν ως προκάλυμμα ακόμη μεγαλύτερων προβλημάτων ή να εκδηλώνονται σαν κομματικές συγκρούσεις, δεν παύουν όμως να εκφράζουν μια συγκεκριμένη ιστορική στροφή. Άλλωστε η Ιστορία εκφράζοντας συνειδητές αλλά και ασυνείδητες δυνάμεις συχνά ακολουθεί πορείες αυτονομημένες από την προσωπική βούληση των πρωταγωνιστών της. Οι ιστορικές συνέπειες μιας πολιτικής πρωτοβουλίας δεν σταματούν στα τυχόν κομματικά κίνητρα που την υπαγόρευσαν. Θεωρητικά πάντα, ο κόλαφος των προβλημάτων, των συγκρούσεων και των εξαγγελιών ωθεί την εξουσία σ ένα δομικό μετασχηματισμό.
Ο χαρακτήρας και το εύρος των μεταβολών δε μπορούν ακόμα να προλεχθούν. Η ριζοσπαστικότητα τους θα εξαρτηθεί από το ξεδίπλωμα των οικονομικών προβλημάτων σε συνάρτηση με την τελική έκβαση των συγκρούσεων στους κόλπους της εξουσίας. Οι διαλυτικές δυνάμεις που παράγονται από τις καθημερινές τριβές εντός και εκτός του κοινοβουλίου μπορούν βέβαια να εκτονωθούν βιαστικά σε μια «απλή» διενέργεια εκλογών, μπορούν όμως και να οδηγήσουν σε ριζικές αλλαγές στον ίδιο τον πυρήνα της πολιτικής ζωής. Ήδη οι ηγέτες εμπνεόμενοι από τις αρχές του πολιτικού φιλελευθερισμού υπόσχονται εξουσία αποκαθαρμένη από τις αμαρτίες του παρελθόντος, πιο ευέλικτους και λειτουργικούς θεσμούς, περισσότερη δικαιοσύνη. Φωνάζουν για διαφάνεια, πάταξη της διαφθοράς, εξάλειψη του κρατισμού. Αλλά κάθε πολιτικός σχεδιασμός που να συντείνει σε αυτήν την κατεύθυνση βρίσκεται ακόμα σε εμβρυακό στάδιο. Στο βαθμό που οι δηλώσεις προθέσεων δε μετουσιώνονται σε πράξεις πρέπει να κρατάμε τις επιφυλάξεις μας. Αν αποφεύγεις να αγγίξεις την άκρη του μίτου μπορείς να παίζεις μαζί του για χρόνια χωρίς ποτέ να τον ξετυλίξεις. Το κλειδί όμως που κάνει τη σημερινή συγκυρία τόσο ξεχωριστή βρίσκεται στην κρισιμότητα των στιγμών: σκαλωμένο στις κοφτερές γωνίες της οικονομικής κρίσης το κουβάρι της σάπιας εξουσίας αρχίζει να λύνεται. Απομένει να δούμε αν υπό την πίεση των περιστάσεων η πολιτική ηγεσία θα τραβήξει αυτήν την κάπως παράδοξη «αντιεξουσιαστική» λογική μέχρι τα ακραία της όρια