Πολιτική | ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ | hits: 4567
Και τώρα τι θα κάνουμε χωρίς τρομοκρατία;
άρθρο
του Κωστή Παπαϊωάννου
Σάβ, 27 Ιούλ 2002

Στις μέρες μας η πολιτική αποκτά θεατρικό χαρακτήρα. Η ερμηνεία των γεγονότων βαραίνει περισσότερο από τα γεγονότα σαν τα γεγονότα να είναι ο "μύθος" και η ερμηνεία τους να είναι η "πραγματικότητα". Στην περίπτωση της τρομοκρατίας έχουμε ένα λαμπρό παράδειγμα προσπάθειας να ταφούν τα γεγονότα κάτω από όγκους ερμηνειών. Από την άλλη μεριά καμιά πειστική ερμηνεία, ούτε καν λογική εξήγηση δεν προσφέρεται και τα γεγονότα επιμένουν να βρίσκονται άταφα στην αντίληψή μας. Οι τρομοκρατικές πράξεις έχουν για κάποιους θλιβερές συνέπειες αυτή η σημασία τους όμως είναι μηδαμινή μπροστά στον όγκο των ερμηνειών και της πολιτικής εκμετάλλευσης με τον οποίο τις φόρτωσαν, οι ίδιοι οι τρομοκράτες, η εξουσία που υποτίθεται ότι τους εχθρεύεται και πολύ περισσότερο οι κενοί υπερεξουσιαστές της αγοράς των ΜΜΕ. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην έκρηξη μιας βόμβας στα χέρια ενός σαραντάχρονου άντρα, επιδιώκουν "οι πάντες" να δώσουν ούτε λίγο ούτε πολύ την συμβολική σημασία μιας άδοξης "κατάληξης" σε μια σύγχρονη ουτοπική "έφοδο προς τον ουρανό" που δήθεν αποτελεί η τρομοκρατία.

Συμβαίνει στα δρώμενα της αντίθεσης ανάμεσα στην τρομοκρατία και στην αντιτρομοκρατία, αυτό που συμβαίνει γενικά στην πολιτική σκηνή. Όλο και λιγότερο εκφράζονται σ' αυτήν οι κοινωνικές αντιθέσεις που κάποτε ονομάζονταν ταξική πάλη. Όλο και περισσότερο η αντίθεση στην σκηνή παίρνει προσωπικό χαρακτήρα αποβάλλοντας (φαινομενικά) την κοινωνική της αναφορά. Αφορά το ποιος θα ασκήσει την εξουσία που έτσι κι αλλιώς θεωρείται ότι ασκείται από την σκηνή επί της κοινωνίας. Ο ορυμαγδός των ποικίλων, αλλά προσεκτικά μονόπλευρων ερμηνειών, δεν εκφράζει πραγματική αντιπαλότητα ανάμεσα στους υποτιθέμενα αντίπαλους πολιτικούς ρόλους. Το πραγματικό "αίμα" δεν χωρίζει πραγματικά τα ημιχόρια των "ερμηνευτών" αλλά στην θεατροποιημένη πολιτική χρησιμοποιείται σαν τραγική θεατρική μάσκα.

Η πολιτική "σκηνή" αποστασιοποιείται απ' την πολιτική "πλατεία". Όπως στο θέατρο δεν εκπροσωπεί μερίδες των θεατών, αλλά αντίθετα από το θέατρο δεν αποβλέπει να διδάξει αλλά να αποβλακώσει τους θεατές. Το προσπαθεί προσφέροντας ερμηνείες βλακώδεις που αναστέλλουν, αλλά μόνο προσωρινά, την πολιτική συνειδητοποίηση των πολιτών. Αυτοί που εθίζονται στις ερμηνείες και αποβλακώνονται μόνιμα είναι οι ερμηνευτές. Τι θέση έχουν οι τρομοκράτες; Είναι ξεκάθαρο ότι κατά την συνείδησή τους δεν ανήκουν στην "πλατεία" αλλά στην "σκηνή". Κατά την πρόθεσή τους η τρομοκρατία δεν είναι πράξη ερμηνεύσιμη αλλά ερμηνευτική. Μιλούν για τον λαό αλλά τον αγαπούν όσο και οι αντίζηλοί τους. Δεν ανέβηκαν ακούσια στο "σανίδι" αλλά δεν ανέβηκαν και αυθαίρετα. Ανέλαβαν έναν ρόλο που υπάρχει στα σενάρια της εξουσίας, από καταβολής εξουσιαστικού συστήματος και τους τον "ανέθεσε" σύσσωμος ο ευρύς πολιτικός κόσμος.

Η τρομοκρατία είναι το "επαναστατικό" μαύρο πρόβατο του εξουσιαστικού συστήματος. Η συμπολίτευση νομιμοποιεί χάρη σ' αυτήν την βία που είναι σύμφυτη στο σύστημα. Η αντιπολίτευση αποκηρύσσει χάρη σ' αυτήν τον σατανά της επανάστασης. Καμιά ανάλυση, καμιά ερμηνεία, δεν αρνείται στους τρομοκράτες τον τίτλο του επαναστάτη. Ο σοβαρός αναλυτής της 17Ν, κύριος Γιώργος Κασιμέρης αρχίζει το άρθρο του στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ της 9ης Ιουλίου 2002, ως εξής: «Ο βασικός στόχος της 17Ν ήταν να αλλάξει τη μορφή της Ελληνικής κοινωνίας και να την οδηγήσει προς μια επαναστατική κατάσταση». Η κυρία Παπαρήγα, δηλώνοντας ότι οι τρομοκράτες είναι "υπάλληλοι" των μυστικών υπηρεσιών, δείχνει ότι δεν ενοχλείται από την ταύτιση της τρομοκρατίας με την επανάσταση αλλά από την χρήση της για την δυσφήμηση του σοβαρού και φιλήσυχου κόμματός της.

Ακόμα και οι πιο σοβαρές αναλύσεις και ερμηνείες των πολιτικών γεγονότων εξυπηρετούν πρόσκαιρες ειδικές ανάγκες και υποτάσσονται στις στροφές και τους κυματισμούς της πολιτικής αγοράς. Αδυνατούν να αγγίξουν το κεντρικό πολιτικό πρόβλημα αφού οι αναλυτές είναι οι ίδιοι μέρος του προβλήματος. Συμμετέχοντας στην εξουσία συμμετέχουν αναγκαστικά στην άτυπη "συνομωσία σιωπής" γύρω από την κρίση του εξουσιαστικού συστήματος. Η αριστερά σ' όλον τον κόσμο και ειδικά στην Ελλάδα έπαιξε τον κύριο ρόλο στην θεατρική αριστεροποίηση του αστικού εξουσιαστικού συστήματος. Μετά την υποταγή της μετά το 1949, μετέτρεψε την εξωτερική νομική απαγόρευση του "ονείρου" (φρονήματος) για "έναν καλύτερο κόσμο" σε εσωτερική ψυχολογική απαγόρευση. Αποδόθηκε έτσι η ίδια στην εξουσία, "λευκή", έτοιμη να "κατακτήσει", τους ζωτικούς κοινωνικούς εξουσιαστικούς χώρους του πανεπιστημίου, του συνδικαλισμού, της πολιτισμικής παραγωγής, της επικοινωνίας. Κυριάρχησε τελικά και στον ίδιο τον μηχανισμό της πολιτικής εξουσίας, σαν υπηρέτης στο νοικοκυριό του αφέντη, ολοκληρώνοντας με τις πολιτικές, τις ιδεολογικές και επιστημονικές υπηρεσίες που ήδη προσέφερε.
Μέσα από αυτή την διαδικασία, οι τιμητικοί "τίτλοι" και το οργανωτικό "know how" της αριστεράς, έγιναν κοινό "κτήμα" του εξουσιαστικού συστήματος και την προοπτική για έναν "καλύτερο κόσμο" την ανέλαβαν οι ακροδεξιοί από την μια μεριά και οι τρομοκράτες από την άλλη. Παρακολουθούμε σήμερα έναν χορό τρελών απαντήσεων στο ερώτημα: "κατά πόσο και πώς είναι εφικτός ένας καλύτερος κόσμος". Ανάμεσά τους η απάντηση της τρομοκρατίας υποδύεται την επαναστατική κραδαίνοντας από τα εργαλεία της επανάστασης το δευτερεύον που είναι το όπλο. Αν απορρίψουμε αυτή την ερμηνεία της τρομοκρατίας θα αναγκαστούμε να καταφύγουμε σε αυτές που, παρά τις δικές τους μεταμφιέσεις, αποτελούν όπως και η ίδια η τρομοκρατία πολιτικές και επιστημονικές απολογίες του εξουσιαστικού συστήματος.

Η τρομοκρατία γεννιέται στα πλαίσια της θεσμικής συγκρότησης της κοινωνίας με βάση σε ένα ευρύτατο φάσμα στοιχειακών μορφών φόβου και ανασφάλειας που ενεργοποιούνται με την τρομοκρατία της εξουσίας και νομιμοποιούνται στον βαθμό που συνοδεύουν αναγκαίες μορφές οργάνωσης. Όσο φθίνει η οργανωτική ικανότητα της εξουσίας και στρέφεται προς την τρομοκρατία, ενισχύονται διαλυτικές διαδικασίες που τείνουν, ευκαιριακά μεν στην ρεφορμιστική, συνεχώς δε στην επαναστατική, τροποποίηση του εξουσιαστικού συστήματος. Μ' αυτή την οπτική η επανάσταση αποτελεί μια προβολή στο παρόν, μιας βέβαιης ανατροπής και ταυτόχρονα το προοίμιο ενός πιθανού κράτους. Οι ρεφορμισμοί εξάλλου είναι "μερικές επαναστάσεις", τόσο από άποψη στόχου όσο και από άποψη μέσων, που επιμένουν ωστόσο να παρεξηγούνται ως πλήρης. Η τρομοκρατία είναι επομένως η μορφή ρεφορμισμού που ανάγει συμβολικά την πολυσύνθετη επαναστατική δράση στο βοηθητικό συστατικό της που είναι η βία.

Αυτή η γενική ερμηνεία εξηγεί την γέννηση και τον βίο της τρομοκρατίας αλλά όχι και τον διαφαινόμενο θάνατό της. Διάφορα σημερινά φαινόμενα με κέντρο την θεοποίηση της αγοράς προαναγγέλλουν μια ιστορική στροφή που καθίσταται αναγκαία από την τροποποίηση κάποιων υλικών όρων που, σημειωτέον, ανάγονταν στο ταλαιπωρημένο "όραμα" του κομμουνισμού ενώ αποτελούσαν προϋποθέσεις του. Μπορούμε να διακρίνουμε ότι το "τυχαίο" ή "μοιραίο" τέλος της 17Ν, συμπίπτει με την στροφή που ένα στοιχείο της: η "διάλυση" ή "ιδιωτικοποίηση" του κράτους έχει ιδιαίτερη σημασία για το ζήτημα της τρομοκρατίας. Πως είναι δυνατόν η "αποκρατικοποίηση", η "αποκέντρωση", η "παγκοσμιοποίηση" του κράτους να αντιστοιχηθεί με μια "αντικρατική", "συγκεντρωτική", "εθνική" τρομοκρατία;

Το ερώτημα αυτό γίνεται προφανώς πιεστικό και στις δύο πλευρές και εξηγεί το κλίμα πανικού και ανακούφισης που τις "περιρρέει". Στην πλευρά των τρομοκρατών η ανακούφιση υπερκαλύπτει τον πανικό. Λίγα έχουν να φοβηθούν από την ήττα ή την αποστρατεία τους και μάλλον θα αναβαθμιστούν σε σημαντικά πολιτικά πρόσωπα, της τηλεοπτικής ζωής. Στην πλευρά της εξουσίας όμως η ανακούφιση δύσκολα καλύπτει τον πανικό. Μπαίνουν σε μια περίοδο δυσχερειών που δεν μπορούν ούτε να αποφύγουν ούτε να κατανοήσουν. Αντιλαμβάνονται ότι θα κλιμακωθεί ο ανταγωνισμός και αμφιβάλουν αν θα αντέξουν τα χτυπήματα κάτω από την μέση που αναμένονται. Δεν μπορούν όμως να αντιληφθούν, ούτε γιατί ήρθε σήμερα το πλήρωμα του χρόνου, ούτε σε τι ακριβώς συνίσταται η ζημιά που διαβλέπουν ότι θα προέλθει από την εξάρθρωση της τρομοκρατίας.

Η στροφή για την οποία μιλάμε, είναι μια - ορμητική αλλά χωρίς καμιά επίγνωση - προσπάθεια της εξουσίας να εκσυγχρονιστεί σύμφωνα με τις απρόσμενες τεχνικές και υλικές εξελίξεις και τις τελευταίες θεωρητικές προσεγγίσεις της έννοιας "εξουσία". Το μοντέλο που νεφελωδώς συλλαμβάνει σαν προοπτική η σημερινή εξουσία είναι η απόλυτη δυαδική κοινωνία, συγκροτημένη από μια πλευρά εξουσιάζουσα και μια εξουσιαζόμενη, χωρίς όρια μεταξύ τους, χάρη στα ηλεκτρονικά συστήματα επικοινωνίας αλλά και χωρίς επαφή μεταξύ τους χάρη στα ηλεκτρονικά συστήματα ασφαλείας. Η τρομοκρατία σαν κύριο στοιχείο της εξουσίας θα "διαλυθεί" μαζί της μέσα στην κοινωνία. Κάθε άτομο θα μπορεί να είναι τρομοκράτης ή διώκτης της τρομοκρατίας ανάλογα με τις ανάγκες και τις επιταγές του θεσμού των θεσμών, του "πολιτισμού των πολιτισμών" που είναι η αγορά! Είναι ρεαλιστική μια τέτοια προοπτική; Πάντως οι "ρεαλιστές" πολιτικοί, οι μαιτρ της "τέχνης του εφικτού", και οι επιστημονικοί βοηθοί τους - είτε το ξέρουν είτε όχι - προς τα εκεί κατευθύνονται. Ο κυρίαρχος λαός είναι προς το παρόν θεατής.