Ιστορία | ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ | hits: 1639
Δεκέμβρης, 60 χρόνια μετά
άρθρο
του Κωστή Παπαϊωάννου
Δευτ, 20 Δεκ 2004

Σαν αυτές τις μέρες, πριν 60 χρόνια, η Αθήνα, γινόταν το θέατρο ενός δράματος στο οποίο στράφηκαν τα μάτια της ανθρωπότητας, γιατί εδώ παιζόταν το μέλλον του κόσμου. Σήμερα, 60 χρόνια μετά, κάτω από τις κραυγές, τους ύμνους και τις οιμωγές της πολιτικής, καθώς και κάτω από τις δήθεν νηφάλιες σκέψεις της επιστήμης, προβάλει, με αυξανόμενη ένταση το ενδιαφέρον της κοινωνίας το ενδιαφέρον της κοινωνίας για την κατανόηση του ιστορικού δράματος του Δεκέμβρη και της υποτιθέμενης λύσης του. Της άθλιας συμφωνίας της Βάρκιζας.

Αυτοί που προς το παρόν σπεύδουν να απαντήσουν στα κοινωνικά ερωτήματα, είναι οι πολιτικοί και κυρίως οι επιστήμονες της εξουσίας. Που κόπτονται και καυγαδίζουν για την ιστορική αλήθεια, αλλά στην πραγματικότητα κόπτονται για το κεφάλαιο που έχουν επενδύσει στην δεξιά ή στην αριστερή πολιτική κατεύθυνση. Ο καυγάς είναι άγριος αλλά οι διαφορές τους ασήμαντες. Στην ουσία συμπίπτουν στην αγωνιώδη προσπάθεια να συντηρήσουν την αστική εξουσία, που μετά από 60 χρόνων αναμορφώσεις, φτάνει πάλι στα όριά της.

Ιστορία και Πολιτική
Όπως όλες οι κοινωνικές συγκρούσεις τα Δεκεμβριανά αντικρίζονται σαν ιστορικά και σαν πολιτικά γεγονότα. Ο πολιτικός και επιστημονικός εξουσιαστικός λόγος, συγχέει τα δύο πλαίσια και αντιστρέφει το ιστορικό και το πολιτικό τους περιεχόμενο. Στην εξουσιαστική αφήγηση, η ήττα της Αριστεράς και η συμφωνία της Βάρκιζας είναι Ιστορία, είναι η αναπότρεπτη αποκατάσταση της ιστορικής τάξης. Η σύγκρουση αντίθετα είναι μια πολιτική επιχείρηση που κακώς την ξεκίνησε ή άσχημα την σχεδίασε ή, στην καλύτερη περίπτωση, στην οποία βλακωδώς σπρώχτηκε, το ΚΚΕ.

Η παρακολούθηση του ειρμού των ιστορικών γεγονότων, όχι μόνο δίνει άλλες απαντήσεις, αλλά επιπλέον αποκαλύπτει την κατά συρροή ασέλγεια, της γηραλέας εξουσίας επί της νεαρής κοινωνικής επιστήμης. Η εξουσία εξάλλου είναι μεν αναγκασμένη να εκβιάζει πλαστές απαντήσεις αλλά σε ερωτήματα που είναι γνήσια και όχι πλαστά. Είναι υποχρεωμένη όχι μόνο να προσκομίζει στην αγορά των ιδεών και να εκλαϊκεύει τα πραγματικά ερωτήματα, αλλά και, με την γελοιότητα των απαντήσεών της, να δείχνει την κατεύθυνση των αληθινών απαντήσεων.

Η κρίση εξουσίας
Τα Δεκεμβριανά αποτελούν την πρώτη και πολυπλοκότερη κρίση εξουσίας, μετά τις ανακατατάξεις του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Εκ πρώτης όψεως προκλήθηκε απ' την επιδίωξη της Αγγλικής κυβέρνησης να επαναφέρει το αγγλόφιλο καθεστώς, ενάντια στην εκφρασμένη επιθυμία της ελληνικής κοινωνίας για μια ριζική αλλαγή. Εκδηλώθηκε με την σύγκρουση ανάμεσα στις στρατιωτικές δυνάμεις της Αριστεράς και αυτές που κατάφεραν να συγκεντρώσουν οι Άγγλοι υπό την διοίκηση του Σκόμπυ.

Η κρίση "λύθηκε" με την συμφωνία τις Βάρκιζας που θα εξασφάλιζε την ομαλή πορεία της χώρας προς την ανάπτυξη και την ευημερία αλλά ήταν φανερό ότι εξασφάλιζε την εξόντωση της Αριστεράς. Η συμφωνία όρισε την αστική, σαν "φυσική" πολιτική τάξη στην Ελλάδα. Τόσο φυσική που χρειάστηκαν πέντε χρόνια και ποτάμια αίματος και ψευδολογίας για να επιβληθεί.

Η Βάρκιζα σήμερα
Η σημερινή τάξη πραγμάτων είναι η τάξη της Βάρκιζας. Κι αυτή αποτελεί την αφετηρία του ιστορικοπολιτικού στοχασμού της εξουσίας, δεξιάς και αριστερής. Κατ' αυτούς, αφού υπήρξε η Βάρκιζα, τα Δεκεμβριανά ήταν ένα βλακώδες λάθος. Σ' αυτό συμφωνούν όλοι. Ο εύλογος καυγάς αριστεράς και δεξιάς είναι, αν το ΚΚΕ επεδίωξε το βλακώδες λάθος ή σπρώχτηκε σ' αυτό (και στο επόμενο του Εμφύλιου) απ' την κακία των εχθρών του και την αστοργία των φίλων του.
Οι συμφωνίες και οι διαφωνίες μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς, έχουν σαν κοινή προϋπόθεση την περιφρόνηση προς την κοινωνική υπόσταση και την αντιμετάθεση πολιτικής - ιστορίας. Δεξιοί και αριστεροί μέτοχοι και ρέκτες της εξουσίας βλέπουν τον ιστορικό χρόνο να κινείται προς τα πίσω και την πολιτική δύναμη να ασκείται προς τα κάτω. Μια απλή επισκόπηση ωστόσο των γεγονότων αρκεί για να αποδειχθεί η αβασιμότητα των ισχυρισμών που έχουν επικρατήσει για τα Δεκεμβριανά.

Εξέγερση και επανάσταση
Υπάρχει η άποψη ότι τα Δεκεμβριανά δεν έχουν επαναστατικό χαρακτήρα, γιατί το κλίμα του πολέμου δεν ήταν επαναστατικό αλλά μια νικηφόρα σύγκρουση της Δημοκρατίας ενάντια στον Φασισμό. Μια τέτοια όμως περιγραφή δεν μπορεί να εξηγήσει ούτε τον εαυτό της. Απ' την επανάσταση του '17 και μετά, κανένα φαινόμενο, πολιτικό ή ιστορικό δεν μπορεί να εξηγηθεί ερήμην της σύγκρουσης επαναστατικών και συντηρητικών δυνάμεων. Αντίθετα μόνο αυτή η σύγκρουση μπορεί να εξηγήσει τα περίεργα φαινόμενα των σχέσεων του πολέμου.

Σε κάθε περίπτωση η Ελληνική κοινωνία συμπεριλαμβανομένης και της συντήρησης κινητοποιήθηκε με το όνειρο ενός καλύτερου κόσμου. Επικράτησε γρήγορα η προσδοκία της ριζικής αλλαγής, το σύνθημα "Λαοκρατία και όχι Βασιλιάς". Τα Δεκεμβριανά επομένως είναι μια τυπική λαϊκή εξέγερση ενάντια στην απάτη των πολιτικών διακανονισμών. Και μάλιστα εξέγερση με σαφή πολιτικό προσανατολισμό. Οι αριστεροί, που δεν παροικούν στην Ιερουσαλήμ, γνωρίζουν πως το ΚΚΕ δεν σύρθηκε στην εξέγερση απ' τους Άγγλους αλλά απ' την εξεγερμένη κοινωνία.

Όπλα και πολιτική
Υπάρχει η θεωρία ότι η εξέγερση του Δεκέμβρη δεν μπορούσε να επικρατήσει γιατί οι δυνάμεις που αντιπαρατάχθηκαν ήταν ακατανίκητες. Πράγματι η εξουσία είναι στην μπούκα του τουφεκιού. Αλλά τα τουφέκια δεν πολεμάνε μόνα τους, τα κρατούν χέρια και κυρίως μυαλά. Από στρατιωτική άποψη, ακόμα και στο πλαίσιο της Αθήνας η εξέγερση μπορούσε, αν υπήρχε η πολιτική βούληση, να επικρατήσει. Αν και δεν ήταν υποχρεωτικό ούτε να φτάσει ο λαός στην εξέγερση ούτε να περιοριστεί η μάχη στο πλαίσιο της Αθήνας.

Για το στρατιωτικό μέρος των Δεκεμβριανών, το σχετικό βιβλίο του Γιώργου Μαργαρίτη που κυκλοφορεί προσεχώς θα ανάψει συζητήσεις. Θα αρχίσει όμως να ακούγεται και ότι η αριστερά που υπέγραψε (παραβιάζοντας ρητές εντολές) πριν καλά καλά πατήσει το πόδι της στην Βάρκιζα, χρειάστηκε τις δικές της εσωτερικές σφαγές μέχρι το '64, για να επιβάλει την άποψη της "αναπόφευκτης" ήττας. Οι αντίπαλοι των εξεγερμένων δεν μπορούσαν ούτε να ονειρευτούν μια στρατιωτική νίκη στην Ελλάδα. Αλλά την πολιτική νίκη την κέρδισαν με το σπαθί τους.

Το τέλος της βεβαιότητας
Η σύγκρουση του Δεκέμβρη ήταν η αμήχανη πολιτική ανταπόκριση της ελληνικής κοινωνίας στα ιστορικά ερωτήματα που αναδύθηκαν μέσα από τον Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Η ήττα της Αριστεράς στην σύγκρουση του Δεκέμβρη, ήταν η συνέπεια της αμηχανίας. Η άθλια συμφωνία της Βάρκιζας αποτέλεσε την εξ αντικειμένου απάντηση μιας πολιτικά αμήχανης κοινωνίας στα ερωτήματα που της έθεσε η Ιστορία.

Η εξουσία που πρόκυψε απ' την Βάρκιζα, τρίβει ακόμα τα χέρια της (Χέρι Δεξί με χέρι Αριστερό όπως θα έλεγε κι ο Βάρναλης) για την ανέλπιστη νίκη. Η βεβαιότητα όμως της αστικής εξουσίας, φτάνει σήμερα, 60 χρόνια μετά, στο τέλος της. Η κοινωνία με την αμηχανία στην πολιτική και την απορία στην Ιστορία, αμφισβητεί την οριστικότητα της απάντησης της στην Βάρκιζας.

Οι αντιτρομοκρατικές επιθέσεις στο πολιτικό και ιστορικό πεδίο της κοινωνικής συνείδησης, και οι "επιστημονικές" κραυγές των σύγχρονων Γεωργαλάδων, αποδεικνύουν ότι η βεβαιότητα της εξουσίας, για την σταθερότητά της θέσης της, έχει ήδη εξανεμισθεί. Το άμεσο μέλλον θα δείξει πως λειτούργησε ο Δεκέμβρης και πόσα ψωμιά έχει ακόμα η πολιτική και επιστημονική Βάρκιζα.