Πολιτική | ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ | hits: 1747
Η αμφίβολη αναδόμηση του συντηρητισμού
άρθρο
του Κωστή Παπαϊωάννου
Δευτ, 27 Σεπτ 2004

Υποστηρίχτηκε σε προηγούμενο σημείωμα (Η πολιτική μετά την Ολυμπιάδα, "Θ", 20.09.04) πως το 2004 είναι το ιστορικό τέλος της εξηντάχρονης μεταπολεμικής περιόδου και η αρχή μιας περιόδου νέας που θα οδηγήσει την χώρα μας και τον κόσμο πολύ πιο μακριά από την προοπτική και την εμβέλεια των μερών του παρόντος πολιτικού συστήματος. Είναι χαρακτηριστικό το νοηματικό "σφάλμα" που αναγκάστηκε να κάνει ο συντηρητικός κύριος Καραμανλής, με την έκφραση "σταθμός και αφετηρία", για να πει στους Έλληνες ότι η Ολυμπιάδα είναι μια "αφετηρία" χωρίς προηγούμενο τέρμα! Αυτή η αντίφαση, που θα εξεταστεί σ' αυτό το σημείωμα, για τον συντηρητικό χώρο, είναι η τραγωδία που παίζεται στην ευρεία πολιτική σκηνή. Όλοι προσπαθούν βρουν μια "αρχή" χωρίς προηγούμενο "τέλος" και να επιβιώσουν παρουσιάζοντας σαν "ζωντανό" ένα σύστημα που είναι κλινικά "νεκρό".

Η διασωλήνωση
Το εξουσιαστικό πολιτικό σύστημα παρουσιάζεται σαν "ζωντανό" αλλά σε κάθε φορά που κρίνεται η ζωντάνια του, αποδεικνύεται σάπιο! Στην πραγματικότητα δεν είναι ζωντανό αλλά "λειτουργεί" χάρη στην "τεχνική υποστήριξη" με ένα είδος "ωνάσειας" πολιτικής διασωλήνωσης! Ο συμβιβασμός της Αριστεράς λειτουργεί σαν ένα είδος "τρεϊντγιουνιονισμού" σε κοινωνική κλίμακα, που "επεξεργάζεται" την σχέση πολιτικού και κοινωνικού χώρου, απομυζώντας τον δεύτερο για χάρη του πρώτου που έτσι μοιάζει και άρα εκλαμβάνεται σαν ζωντανός! Απ' την στιγμή που η πολιτική λειτουργία δεν αντιστοιχεί στην κοινωνική, δεν έχει νόημα σε πολιτικό επίπεδο. Ακριβώς γι αυτό όμως έχει νόημα σε ιστορικό επίπεδο, στο βαθμό δηλαδή που δίνει απαντήσεις στο θεμελιώδες πολιτικό ερώτημα της ιστορικής προοπτικής.

Η τελευταία σοβαρή προσέγγιση της πολιτικής είναι μέσω του σχήματος "Συντήρηση, Μεταρρύθμιση, Επανάσταση", το οποίο μεταφράστηκε στην Ελλάδα στο σχήμα "Δεξιά, Κέντρο, Αριστερά" και, χάνοντας σταδιακά την ιστορική του αναφορά, κατάντησε παρωχημένο. Η ταξική άποψη, με την οποία συνδέθηκε, εμποδίστηκε να εκσυγχρονιστεί και να το εκσυγχρονίσει. Αναδεικνύεται σήμερα, αν και πρώιμο ακόμα, το αντιθετικό σχήμα, "κοινωνία-εξουσία", ικανό να ερμηνεύσει το ιστορικοπολιτικό γίγνεσθαι. Αυτό διέπει και τις παρούσες σκέψεις. Ωστόσο το παλιό σχήμα είναι χρήσιμο στην εξέταση της πολιτικής σκηνής, καθόσον η διάκριση ανάμεσα στις πολιτικές συγκροτήσεις δεν γίνεται με βάση την πολιτική φυσιογνωμία τους αλλά με βάση την καταγωγή τους.

Ο Συντηρητισμός
Ο συντηρητισμός στηρίζεται στην αντίληψη ότι η κοινωνία είναι ενιαία ως έθνος και ως κράτος. Δεν υπάρχουν τάξεις, αλλά ομάδες με κοινά συμφέροντα, τα οποία αντιπροσωπεύονται και συμβιβάζονται, στο όνομα ενός γενικού εθνικού ή κρατικού συμφέροντος, από μια "φωτισμένη" πολιτική εξουσία, εκλεγμένη μέσα από ένα δημοκρατικό κοινοβουλευτικό σύστημα. Η αστική δημοκρατία, επαρκεί για την ανάπτυξη της κοινωνίας, δεν "χρειάζεται" επομένως αλλαγή του καθεστώτος και άρα η αστική είναι η τελευταία κοινωνική επανάσταση! Αυτό το σχήμα δεν εμφανίστηκε ποτέ καθαρό, άρχισε όμως να γίνεται σαφώς προβληματικό μετά τον σχηματισμό της εργατικής τάξης, η οποία όχι μόνο δεν ταίριαζε σ' αυτό αλλά είχε δικά της ερμηνευτικά σχήματα για το κοινωνικό γίγνεσθαι και πολιτικές αξιώσεις.

Ο "συντηρητισμός" όπως και η "επαναστατικότητα" δεν αποτελούν "αυτοφυή" πολιτική έμπνευση αλλά πηγάζουν ως τάσεις από την κοινωνική λειτουργία. Η αντίθεσή τους στο επίπεδο των ιδεών αποτελεί κινητήρια δύναμη της κοινωνικής εξέλιξης. Στην Ελλάδα, λόγω των συγκεκριμένων συνθηκών σχηματισμού του αστικού κράτους, ο συντηρητισμός δεν είχε ποτέ, σαν πολιτικό ρεύμα, ούτε την αντίληψη μιας ενιαίας κοινωνίας ούτε ένα γνήσιο εθνικό αίσθημα. Αντίθετα η εκ γενετής οικονομική και πολιτική εξάρτηση του ελληνικού κράτους, ευνόησε ένα είδος συντηρητικής πολιτικής εξουσίας που, έχοντας την πηγή της ισχύος της σε κάποια καπιταλιστική μητρόπολη, έβλεπε την ελληνική κοινωνία σαν "αποικιακή" και "ξένη". Με αποτέλεσμα ο εθνικισμός και η λαϊκότητα της Δεξιάς να είναι πάντα μια αιματηρή υποκρισία.

Νέα Δημοκρατία
Το σημερινό κυβερνητικό κόμμα αποτελεί την εξέλιξη και τον τελικό κληρονόμο της βαριάς μεταπολεμικής κληρονομιάς της Δεξιάς. Ασφαλώς υπήρξαν και ακόμα υπάρχουν, πολύ περισσότερο σήμερα, υγιείς συντηρητικές κοινωνικές δυνάμεις, όπως υπάρχουν και εκφυλισμένες. Υπήρξαν στην συντηρητική παράταξη, ειλικρινείς θιασώτες της εθνικής ανεξαρτησίας, πολιτικά πρόσωπα με υγιή συντηρητισμό, έντιμοι πολέμιοι του επαναστατικού κινήματος. Ακόμα και στον Εμφύλιο υπήρξαν σκληροτράχηλοι πολεμιστές αντίπαλοι του Δημοκρατικού Στρατού. Η πολιτική και οικονομική εξάρτηση όμως συνετέλεσε, όχι στην εξαφάνιση της υγιούς συντηρητικής κοινωνικής άποψης αλλά στην επικράτηση των πιο ποταπών στοιχείων της ελληνικής δεξιάς, που με την βοήθεια του μακαρθισμού (που άλλωστε τους "οφειλόταν"), διέβρωσαν ολόκληρη την πολιτική σκηνή.

Αν υποθέσουμε συνεπώς ότι η "προεκλογική" Νέα Δημοκρατία σκεφτόταν ειλικρινά να "αναδομήσει" τον συντηρητικό εαυτό της και να "επανιδρύσει" το κράτος με βάση την υγιή συντηρητική άποψη, η "κυβερνητική" Νέα Δημοκρατία θα έχει να λογαριαστεί με το σαλτιμπαγκισμό που τα προγονικά της σχήματα εισήγαγαν σ' ολόκληρο το πολιτικό φάσμα και από χρόνια κάνει καριέρα σε όλους τους χώρους της (συμπολιτευόμενης και αντιπολιτευόμενης) εξουσίας. Ήδη η εμπλοκή της στο επικοινωνιακό παιχνίδι πολιτικού "κέρδους" και "ζημίας", που βασικός κανόνας του είναι η συγκάλυψη και η υποκρισία, καθώς και η όξυνση των "ατομικών" και "οικογενειακών" αντιθέσεων, προδικάζουν ότι το όνειρο της επιστροφής σε έναν υγιή συντηρητισμό, ακόμα κι αν υπήρξε, θα παραμείνει όνειρο.

Κοντά στις βαριές κληρονομικές καταβολές και στις ψυχοφθόρες επιδράσεις της ευρύτερης ελληνικής πολιτικής σκηνής, υπάρχει για την Νέα Δημοκρατία, η εξάρτηση από τις διεθνείς "συντηρητικές" δυνάμεις, που επίσης κακοφορμίζουν στις σημερινές συνθήκες της "παγκοσμιοποίησης". Ο αμερικανικός "νεοσυντηρητισμός" και το "αντιαμερικανικό" ανάλογό του, στην Ευρώπη και στην Ασία, οδηγούν με εκπληκτική συνέπεια, σε έναν παγκόσμιο πόλεμο "τρόμου" που δεν φαίνεται μεν να ενθουσιάζει το μεγάλο μέρος της κυβερνητικής παράταξης αλλά και δεν αποτελεί το καλύτερο κλίμα για την επιστροφή στην συντηρητική αγνότητα που θα ήθελε (αν ήθελε) η σημερινή ηγεσία της.

Κοινωνική αναγκαιότητα (και) η συντηρητική πολιτική
Στις σημερινές συνθήκες δεν υπάρχει κανένα περιθώριο, ούτε για "αναδόμηση" του συντηρητικού χώρου, ούτε για "επανίδρυση" του "συντηρητικού κράτους". Το ίδιο ισχύει άλλωστε και για τα αντίστοιχα "οράματα" του Κέντρου και της Αριστεράς. Ωστόσο ο "συντηρητισμός" σαν αντίβαρο της "επαναστατικότητας", όπως και ο "ρεφορμισμός" είναι αναγκαίες κοινωνικές τάσεις. Όσο πιο επιτακτικός γίνεται ο ουσιαστικός εκσυγχρονισμός της πολιτικής λειτουργίας, τόσο θα γίνεται πιο επείγουσα, ανάμεσα σε άλλες, η ανάγκη μιας υγιούς συντηρητικής πολιτικής.

Τέλος το κράτος, όλο και περισσότερο, χάνει την σημασία του ως ενδιάμεσος μεταξύ πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων. Οι σκέψεις επομένως για επανίδρυση του κράτους πηγάζουν, συνειδητά ή μη, από την ανάγκη "επανίδρυσης" της κοινωνίας. Αλλά η κοινωνία ούτε ποτέ "ιδρύθηκε", ούτε μπορεί να "επανιδρυθεί" εκ των άνω!

Το μόνο επομένως που μένει ως ενδεχόμενο, είναι η επανίδρυση, από την κοινωνία, των πολιτικών συγκροτήσεων. Και ανάμεσα στις άλλες και της συντηρητικής παράταξης.