Ο ισπανός αρχιτέκτονας και κατασκευαστής Καλατράβα, έγινε γνωστός στην Ελλάδα από την συμμετοχή του στην κατασκευή των ολυμπιακών έργων και κυρίως από το αμφιλεγόμενο "στέγαστρο" του ολυμπιακού σταδίου. Ο θόρυβος γύρω από το όνομά του προέρχεται απ' αυτούς που έχουν πρόσβαση στην εξουσία. Ο θετικός απ' αυτούς που υποστήριξαν την συμμετοχή. Αυτός έχει όλα τα γνωστά χαρακτηριστικά της διαφήμισης. Ο αρνητικός απ' αυτούς που "πικράθηκαν" γιατί οι όποιες ολυμπιακές βλέψεις τους, διαψεύσθηκαν. Αυτός είναι μια κριτική που δεν έχει το θάρρος να εκτεθεί δημόσια και να τοποθετηθεί στο πολιτιστικού περιεχομένου του έργου. Αφ' ενός γιατί δεν μπορούν, οι φορείς του, να δυσαρεστήσουν την εξουσία, αφ' ετέρου γιατί η δική τους πολιτιστική προσφορά, είναι χειρότερη από αυτή του Καλατράβα και ακριβώς προς την ίδια κατεύθυνση. Υπάρχει τέλος και η συνολική πολιτική αντίθεση στην ολυμπιάδα που στα πλαίσιά της δεν τίθεται σοβαρά η πολιτιστική πλευρά του θέματος.
Τελικά αντι η ελληνική κοινωνία να γίνεται χώρος μιας πλατειάς εμπεριστατωμένης συζήτησης για τον σύγχρονο πολιτισμό, μετατρέπεται σε σχολείο δεξιάς και αριστερής σκανδαλολογίας. Αγνοείται εν προκειμένω ότι η δημιουργία έργων πολιτισμού σε όλες τις εποχές αναλαμβανόταν από ευνοούμενους της πολιτικής και οικονομικής εξουσίας και ακολουθούσε διαδικασίες, που γεννούσαν αναγκαστικά αντιδικίες και σκάνδαλα. Η αναφορά σ' αυτά επομένως έχει κάποια αξία όταν βοηθά στην κατανόηση του πολιτιστικού περιεχομένου των πολιτιστικών έργων και όχι όταν την δυσκολεύει. Το ερώτημα είναι με άλλα λόγια αν το έργο του Καλατράβα - διαφημισμένο ή δυσφημισμένο - χαρακτηρίζει τον πολιτισμό μας ή όχι και αντίστροφα, τι είδους πολιτισμό χαρακτηρίζει το περίφημο "στέγαστρο" Καλατράβα.
Κυριαρχεί σήμερα η πολιτιστική θεωρία του Σάμιουελ Χάντιγκτον. Κατά αυτήν, ένας νέος παγκόσμιος πολιτισμός θα προκύψει από την σύγκρουση των υπαρχόντων. Υπάρχει και η θεωρία του "δικού μας" Ευάγγελου Βενιζέλου, που υποστηρίζει ότι βαδίζουμε προς έναν "Πολιτισμό των Πολιτισμών" και χρησιμοποιήθηκε σαν θεωρητικό βάθρο για την στήριξη της ολυμπιακής ιδεολογίας. Αυτή δεν αφίσταται απ' την προηγούμενη παρά την εμφανή πρόθεση να τηρήσει αποστάσεις από τις φρικιαστικές προβλέψεις του Χάντιγκτον. Οι "πολιτισμοί" νοούνται και από τις δύο σαν ένα σύνολο εμπορεύσιμων υλικών και πνευματικών προϊόντων. Η μορφή της επαφής όμως αυτών των "πολιτισμών" στην αγορά δεν ρυθμίζεται από τις προθέσεις των συμβαλλόμενων αλλά από τις δικές της δυναμικές. Το παράδειγμα των ολυμπιακών αγώνων που ξεκίνησαν ως φαντασίωση ενός παγκόσμιου "αθλητικού" παιχνιδότοπου και κατέληξαν σαν ένα πραγματικό πεδίο μάχης, είναι άκρως διδακτικό.
Παρόλο που τα ολυμπιακά έργα αποτελούν την σκηνογραφία στο πολιτιστικό δρώμενο της ολυμπιάδας, συνοδευόμενα μάλιστα από σκηνοθεσία, χορογραφία, μουσική και κουστούμια, αντιμετωπίζονται σαν εργαλείο, σαν κάτι απαραίτητο, για το οποίο κανείς δεν συζητά αν είναι ωραίο ή άσχημο. Συζητιέται μόνο το κόστος, η καταλληλότητα, η επάρκεια, η εγκαιρότητα και πάνω απ' όλα το "κύρος" της υπογραφής των πωλητών του. Η παρασιώπηση ωστόσο της αισθητικής των έργων υποδηλώνει έναν τύπο ανεστραμμένης αισθητικής που διέπει ολόκληρο το ολυμπιακό πολιτιστικό δρώμενο και μπορούμε να πούμε όλο τον σύγχρονο πολιτισμό. Η αντιστροφή έγκειται στην σκέψη ότι η τεχνολογία δεν υπηρετεί το καλό αλλά το ορίζει: καλή τεχνολογία δεν είναι αυτή που κατασκευάζει ωραία πράγματα αλλά ωραίο πράγμα είναι αυτό που κατασκευάζει η καλή τεχνολογία. Αν στα υπόλοιπα τεχνικά έργα, αυτή η αντιστροφή κρύβεται κάτω από τις "ανάγκες" για τεχνική υποδομή, το έργο του Καλατράβα είναι η αποθέωσή της. Ακόμα και με ελάχιστη γνώση για το έργο του Καλατράβα, βγαίνει αβίαστα το συμπέρασμα ότι ο μόνος κανόνας αισθητικής στην αρχιτεκτονική του είναι η παράβαση των κανόνων της αισθητικής της αρχιτεκτονικής. Οι κατασκευές του δανείζονται τις μορφές που αναπτύχθηκαν μέσα σε μια ολόκληρη ιστορία αρχιτεκτονικής, και τις χρησιμοποιεί με τέτοιο τρόπο που να ακυρώνει το πραγματικό και το αισθητικό τους νόημα. Η μόνη αξία που εξαίρεται μέσα από αυτή την αρχιτεκτονική, είναι ακριβώς η δυνατότητα να επιβληθεί το έργο και η σπατάλη της υλοποίησής του.
Στο περίφημο στέγαστρο, συμπίπτει η παράβαση όλων κυριολεκτικά των "λογικών" λειτουργικών, κατασκευαστικών και αισθητικών απαιτήσεων, στις οποίες ανταποκρίνεται η αρχιτεκτονική. Πρώτα - πρώτα το "στέγαστρο" δεν είναι στέγαστρο, γιατί δεν στεγάζει απολύτως τίποτα. Πάνω από το ολυμπιακό στάδιο θα κρεμαστούν με τον πιο πολύπλοκο και πολυδάπανο τρόπο δυο συστοιχίες πολυκαρμπονικών διαφανών φύλων που δεν θα εξασφαλίσουν καμιά πραχτική ωφέλεια ούτε στους θεατές ούτε στους αθλητές. Ο σκελετός αυτής της κατασκευής επιδιώκει να είναι μια "ύβρις" στην επιστημονική κατάρτιση των μηχανικών που μελέτησαν την αντοχή του και την υλοποίησή του. Είναι μια δυσμενέστατη στατικά και εξεζητημένη γεωμετρικά, διάταξη δύο διπλών τόξων, που γεφυρώνουν μια τεράστια απόσταση δημιουργώντας αντιστοίχως μεγάλα προβλήματα στην στατική συμπεριφορά του και στην θεμελίωσή του. Τέλος αγνοεί την δεοντολογία της προσαρμογής στο γενικό τοπίο και στο άμεσο περιβάλλον που δημιουργούν τα υπόλοιπα κτήρια του αθλητικού κέντρο. Η μορφή του έργου δεν "ενδιαφέρεται" να ταιριάξει ούτε καν με την μορφή του ολυμπιακού σταδίου που υποτίθεται ότι θα στεγάσει. Άλλωστε τα κουτσομπολιά των "πικραμένων" λένε ότι τα σχέδια και κάποια σημαντικά κομμάτια της κατασκευής, ήταν έτοιμα πριν καν ανατεθεί το έργο στον κ. Καλατράβα!
Η ιδέα της παράβαση των κανόνων της αρχιτεκτονικής (και όχι μόνο) δεν είναι τυχαία. Ξεκίνησε σαν ανάγκη παράβασης των πεπαλαιωμένων κανόνων, λόγω των πραγματικών αλλαγών που επήλθαν μέσα από τον πόλεμο και έκαναν την προπολεμική επιστημονική και φιλοσοφική σκέψη ανεπαρκή για την αντιμετώπιση των νέων καταστάσεων και καθηκόντων που προέκυπταν. Οι δικαιολογημένες αυτές εκ των πραγμάτων παραβάσεις, δεν συγκροτούσαν μια αισθητική, αφού δεν υπάκουαν σε γνωστού τύπου κανόνες. Η κατά "συρροή" ωστόσο παράβαση των κανόνων, θα μπορούσε να λειτουργήσει ως υπέρβαση, δημιουργώντας μια άλλη, ανώτερη μάλιστα, αισθητική αν οι "παραβάσεις" υπάκουαν, σε μια νέα, άγνωστη ίσως μέχρι σήμερα, "κοινή λογική". Εκμεταλλευόμενοι αυτό το ενδεχόμενο, έσπευσαν, οι λεγόμενοι "μεταμοντέρνοι", να υποδείξουν ως "άγνωστη" κοινή λογική, την πασίγνωστη λογική της αγοράς!
Ο λεγόμενος "μεταμοντερνισμός" όμως, αφού έθυσε και απώλεσε, φτάνει σήμερα στα όριά του. Ήδη οι συντηρητές του ψάχνουν απελπισμένα διεξόδους σε "παρά" και "μετά" εξελίξεις του. Η συμβολική αποθέωσή του εντούτοις, στο "στέγαστρο" Καλατράβα αποτελεί συγχρόνως και την καταδίκη του. Όχι την καταδίκη των εξαιρετικών φιλοσοφικών, επιστημονικών και αισθητικών ιδεών που στεγάστηκαν κάτω από αυτήν την συνεκδοχή, αλλά ακριβώς την καταδίκη της συνολικοποίησής τους: το μάντρωμά τους στα λευκά κελιά της αγοράς και την αντιπαράθεσή τους εν είδει "τέλους", στην ιστορία της σκέψης που καθήλωσαν με τον ζουρλομανδύα που ονόμασαν "μοντερνισμό".
Το "στέγαστρο" Καλατράβα, δεν είναι πραγματικά ένα αρχιτεκτόνημα αλλά ένα τεχνολογικό γλυπτό. Έκρυψε το πραγματικό όνομά του, η μικρότητα της πολιτικής για να το περάσει σαν απαραίτητο εργαλείο των ολυμπιακών "αγώνων". Ως έργο τέχνης όμως δεν μπορεί παρά κάτι να συμβολίζει. Και συμβολίζει πράγματι την εποχή μας. Μια εποχή μεταβατική ανάμεσα στον πολιτισμό του ανταγωνισμού και του πολέμου και σ' έναν πολιτισμό άγνωστο που δεν μπορούμε να τον ονομάσουμε παρά μόνο αρνητικά προς τον προηγούμενο: χωρίς ανταγωνισμό και χωρίς πόλεμο. Το σύμβολο Καλατράβα, θα σταθεί, όσο σταθεί, στο ύψος του, συμβολίζοντας την αφθονία και την ψηλή ποιότητα των υλικών στοιχείων του πολιτισμού και την αχρηστία της αγοραίας εξουσίας στην οποία διατίθενται. Θα συμβολίζει όμως επίσης και την ευκολία της υλοποίησης του πραγματικά θαυμαστού καινούριου κόσμου που ονειρευόμαστε σαν κοινωνία.