Κοινωνία | ΣΕΛΙΔΕΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ | hits: 1519
Τα άκρα της βίας
άρθρο
του Κωστή Παπαϊωάννου
Κυρ, 17 Νοεμ 2013

Οι τελευταίες εξελίξεις χαρακτηρίζονται (για όποιον, δήθεν, δεν το κατάλαβε) με την απόφαση των κηδεμόνων του Τσίπρα να κρύψουν βιαίως από την εμφάνιση του οικοδομήματος, δηλαδή της στραβοστημένης και ανεμοδαρμένης "παράγκας" που ονομάζεται ΣΥΡΙΖΑ, οτιδήποτε θυμίζει Αριστερά προκειμένου να αντικαταστήσουν την κυβέρνηση Σαμαρά με μια κυβέρνηση που νομίζουν πως μπορεί να "δουλέψει" τον λαό (την κοινωνία λέω εγώ) ψιλό γαζί για λίγο ακόμα. Το αποτέλεσμα των εξελίξεων είναι πως η Χρυσή Αυγή, ως "άκρο" ξεχάστηκε, και αφού ξεχάστηκε αυτή, ξεχάστηκε ως "άκρο" και ο ΣΥΡΙΖΑ, ξεχάστηκε και η βία.

Τελικά όλη αυτή η φασαρία με την εφεύρεση της βλακώδους "θεωρίας των άκρων" και με την ακόμα πιο βλακώδη καταδίκη της, καθώς και με όλα τα βλακώδη συμφραζόμενα σ' αυτή την προχείρως ανεβασμένη και σκηνοθετημένη παράσταση, δεν είχε άλλο σκοπό από τον γνωστό: την δημιουργία σύγχυσης γύρω από τα πολύ σοβαρά ζητήματα, εν προκειμένω τόσο της βίας όσο και των κοινωνικών άκρων.

Νομίζουν τώρα τόσο οι σκηνοθέτες όσο και οι ηθοποιοί των "αρπαχτών" παραστάσεων πως έκαναν την δουλεία τους, μοιράστηκαν τα "κέρδη" και τις "ζημιές" και τώρα "πέρασαν" στην παράσταση της "πρότασης δυσπιστίας" που κύριος οίδε ποιανού ηλίθιου "δραματολόγου" έμπνευση ήταν.

Τα ζητήματα όμως υπάρχουν, και βεβαίως δεν λύνονται ούτε με την μπουρδολογία της αντιπολίτευσης ούτε με τα διατάγματα νομοθετικού περιεχομένου της κυβέρνησης. Στην λογική της Αριστεράς, η κοινωνία συγκροτείται πάνω στην βάση μιας αντίθεσης και αυτό σημαίνει πως η ύπαρξη και της βίας και των άκρων είναι δεδομένη. Δεν είναι όμως καθόλου δεδομένο ποιο ακριβώς είναι το ένα και ποιο το άλλο άκρο της αντίθεσης, ούτε σε τί ακριβώς συνίσταται η βία που, αμοιβαία, ασκείται ανάμεσά τους.

Αν θέλουμε να καταλάβουμε με ποια μορφή παρουσιάζονται αυτά τα φαινόμενα σήμερα πρέπει να προσέξουμε πως παρουσιάστηκαν στην αρχή τους και δεν υπάρχουν καλύτεροι μάρτυρες να μαρτυρήσουν για την ρίζα όλων των φαινομένων της ανθρώπινης κοινωνίας από τους αρχαίους έλληνες τραγικούς συγγραφείς.

Στο μεγάλο έργο του "Προμηθέας Δεσμώτης" ο Αισχύλος παρουσιάζει την βία σαν βουβή συνοδό του κράτους που μεταφέρει την διαταγή του Δία να αλυσοδεθεί, στο πρόσωπο του Προμηθέα, η κοινωνία των θνητών επειδή διέπραξε το αμάρτημα της γνώσης.

Το έργο έχει περάσει από τα "σαράντα κύματα" αναλύσεων, παραμένει όμως ανεξήγητο τί ρόλο παίζει η βία και γιατί είναι βουβή. Δεν θα προσθέσω εδώ μια ακόμα ανάλυση του έργου του Αισχύλου, θα πω μόνο πως, κατά την γνώμη μου, η βουβαμάρα της βίας είναι όλη η ουσία του έργου: όλα τα άλλα που λέγονται σ' αυτό το έργο δεν είναι παρά για να βάλουν τον θεατή στο πλαίσιό της και για να εξηγήσουν την βουβαμάρα της.

Αυτό που ονομάζουμε βία και την απεχθανόμαστε όλοι οι άνθρωποι, δεν είναι η "τυφλή βία" (όπως μας λένε κάποιοι "ανοιχτομάτηδες" που έχουν ανάγει την πιο βίαια βουβαμάρα σε πολιτικό λόγο) αλλά η βουβή βία. Η βία είναι μια έννοια πολύ γενικότερη από την βία που απεχθανόμαστε και στην γενικότητά της ταυτίζεται απολύτως με την επικοινωνία. Σαν τέτοια η βία είναι το βασικό -- το εκ των ουκ άνευ -- χαρακτηριστικό του κοινωνικού φαινομένου.

Και γλωσσολογικά άλλωστε η λέξη "βία" σχετίζεται με την λέξη "βίος" που σημαίνει την ύπαρξη του ανθρώπου μαζί με κάποιον άλλο. Και πραγματικά η οποιαδήποτε σχέση, μέσα στο πλαίσιο της κοινωνίας, όπως της μητρότητας, της πατρότητας, της εργασίας, της παιδείας, της φιλίας και τέλος του έρωτα δεν είναι παρά αμοιβαία άσκηση βίας. Αν δεν υπήρχε ο μονομερής (και άρα βουβός) εξουσιαστικός καθορισμός της σχέσης, η βία δεν θα ήταν παρά η εκτόνωση της μοναχικής έντασης, η ηδονή που δίνει νόημα στην συνύπαρξη του ανθρώπου με τους άλλους ανθρώπους της κοινωνίας.

Αλλά για να ξαναγυρίσουμε στον σοφό "κυνισμό" της τραγωδίας ακόμα και η βασανιστική βία της εξουσίας όπως την "βιώνει" ο Προμηθέας έχει προκύψει μέσα από την ανάγκη της συνύπαρξης των ανθρώπων και στο τέλος της έχει, όπως υπαινίσσεται ο ίδιος ο Προμηθέας, την κατανίκηση της εξουσίας των θεών και την απελευθέρωση των ανθρώπων.

Θάνατος στον φασισμό (στον φασισμό όχι στους φασίστες) έλεγε το σύνθημα της αντίστασης στην δεκαετία του 1940 κι ωστόσο οι παράγοντες του σημερινού "κράτους", υπηρέτες της επίγειας -- ή μάλλον επουράνιας αφού κανένας μα κανένας δεν την προσωποποιεί -- φασιστικής εξουσίας των "αγορών" είναι λαλίστατοι στην βλακώδη συζήτηση για την βία και τα "άκρα" της, αλλά το μόνο που τους ενδιαφέρει όμως είναι να την ασκήσουν, βυθισμένοι μέσα στην φλύαρη πολιτική μουγκαμάρα, προς χάρην του αγοραίου Δια και σε βάρος της κοινωνίας.

Τελικά, αν θέλει κανείς να βρει τα "άκρα" -- και κυρίως την άκρη -- στο ζήτημα της βίας, είναι υποχρεωμένος να την εξετάσει στο πλαίσιο της κοινωνίας -- θεωρώντας την κοινωνία σαν ζωντανή οντότητα -- και σε σχέση με την εξουσία και το εξουσιαστικό σύστημα. Στο ένα "άκρο" είναι αυτοί που πασχίζουν μέσα από την βία του σύγχρονου σκοταδισμού και της σύγχρονης πολύμορφης λογοκρισίας να διατηρήσουν, σε μια ψεύτικη διασωληνωμένη "ζωή", το κλινικά νεκρό εξουσιαστικό σύστημα, στο άλλο άκρο είναι αυτοί που αρνούνται την εξουσία.

Για να μην πολυλογώ, στο ένα άκρο βρίσκονται οι υπηρέτες του σημερινού Δία των "αγορών", αυτοί που έχουν πρόσβαση στα παράθυρα και στα μπαλκόνια και στο άλλο άκρο βρίσκεται η κοινωνία των ανθρώπων. Η κοινωνία δεν μπορεί να εκπροσωπηθεί σήμερα ούτε από τον Προμηθέα ούτε από την οπορτουνιστική Αριστερά: θα χρειαστεί να μπει η ίδια ολόκληρη στο άλλο άκρο της βίας. Και όποιος νομίζει πως η ελληνική κοινωνία σαν ζωντανή οντότητα μπορεί να νικηθεί από μερικούς μουγκούς δολοφόνους και βιαστές της πνευματικής ζωής των ανθρώπων, δεν είναι μόνο φασίστας είναι και ηλίθιος.