Ιστορία | ΣΕΛΙΔΕΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ | hits: 5319
Το "υβριδικό" βολιβιανό πραξικόπημα και η χρεοκοπία της "Κυβερνώσας Αριστεράς": Μια γενική τοποθέτηση.
άρθρο
του Κωστή Παπαϊωάννου
Πεμ, 30 Ιαν 2020

 

Ανάμεσα στην -- έτσι κι αλλιώς -- ιδιαίτερη Λατινοαμερικάνικη Αριστερά, η εκδοχή της βολιβιανής "Κυβερνώσας Αριστεράς" μου φαινόταν, τα τελευταία χρόνια, ακόμα πιο ιδιαίτερη. Δεν αντιλαμβανόμουν ακριβώς το γιατί, μου έκαναν όμως εντύπωση τα πολλά πάρε-δώσε του αντιπροέδρου της Βολιβίας Αλβάρο Γκαρσία Λινέρα με την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ και ιδιαίτερα με τους επιτελείς της ΚΟΕ του Ρινάλντι. Τα πάρε δώσε με τους της ΚΟΕ συνεχίστηκαν και μετά την χρεοκοπία του "ελπιδοφόρου" (κατά Ρινάλντι) "εγχειρήματος" της ελληνικής "Κυβερνώσας Αριστεράς" και την εκπαραθύρωση της ΚΟΕ από τον ΣΥΡΙΖΑ.

Το ενδιαφέρον των υπευθύνων της ΚΟΕ συνεχίζεται μέχρι σήμερα, ενώ αντίθετα οι κυβερνώντες ΣΥΡΙΖΑ έχουν προσπαθήσει από πολλά χρόνια να αποσυνδεθούν από τους "ταραξίες" (μέχρι και "τρομοκράτες") της Βολιβίας. Και βρέθηκαν στην τραγελαφικά αμήχανη (αλλά και μεστή νοήματος) θέση τον περασμένο Μάϊο με την απροσδόκητη επίσκεψη στην Αθήνα του προέδρου της Βολιβίας Έβο Μοράλες, ο οποίος όπως είπε ανταποκρίθηκε κάπως καθυστερημένα στην πρόσκληση που του είχε απευθύνει ο Τσίπρας, από το 2012 (φαντάζομαι) την εποχή που από τα προεκλογικά μπαλκόνια ο Τσίπρας έσκιζε μνημόνια.

Είχα προσπαθήσει τότε να γράψω ένα κείμενο για την σχέση της ελληνικής "Κυβερνώσας Αριστεράς" με την αντίστοιχη της Βολιβίας εν όψει του φανερού κινδύνου και για τις δύο εκδοχές να απομακρυνθούν βιαίως από την "διακυβέρνηση". Το κείμενο δεν το δημοσίευσα αλλά με την ευκαιρία του πραξικοπήματος που έσκασε τον περασμένο Νοέμβρη του 2919 η επικαιρότητα αυτής της σχέσης επανήλθε και αποφάσισα και εγώ να επανέλθω στο θέμα υπενθυμίζοντας τον τραγέλαφο της επίσκεψης του βολιβιανού προέδρου Μοράλες με ένα κομμάτι του άρθρου για την εκλεκτική συγγένεια των δύο ηγετών.

* * *

Το κείμενο για την ιδιαίτερη σημασία που έχει για τους αριστερούς της Ελλάδας το "υβριδικό" όπως -- άστοχα αλλά όχι τυχαία -- το ονόμασαν μερικοί, το κατά την γνώμη μου "παράδοξο" πραξικόπημα της Βολιβίας, παρακινήθηκα να το γράψω από μια παρουσίαση που έκανε στο "Στέκι του Δρόμου" στην Θεσσαλονίκη, ο Ερρίκος Φινάλης, ένα από τα μέλη της Συντακτικής Επιτροπής του "Δρόμου της Αριστεράς" ("ΔτΑ") που "εκδίδει" ο Ρούντι Ρινάλντι.

Η παρουσίαση τοποθετούσε την κατάσταση της Βολιβίας μέσα στο γενικότερο πλαίσιο των εξελίξεων της Λατινικής Αμερικής αποφεύγοντας όμως είτε μια κριτική ερμηνεία του "συμβάντος" είτε κάποιο έστω στοιχειώδες συμπέρασμα, χρήσιμο για το αριστερό ακροατήριο αυτής της παρουσίασης

Ίσως γιατί μέχρι πριν λίγες μέρες, στις 30 Οκτ. 1919, ο ίδιος ο Ερρίκος Φινάλης σε ένα άρθρο του στον "ΔτΑ" μετέδιδε τα γέλια, τις χαρές και τις λουλουδένιες γιρλάντες του δίδυμου Έβο Μοράλες και Αλβάρο Γκαρσία Λινέρα για την τέταρτη εκλογή τους στην διακυβέρνηση της βολιβιανής κοινωνίας -- την τρίτη με τροποποίηση του συντάγματος και με νομικίστικα τερτίπια. Εκλογή που σήμερα κατόπιν εορτής (και υποκριτικά κατά την γνώμη μου) -- ο Έβο Μοράλες παραδέχεται πως δεν έπρεπε να την έχει διεκδικήσει.

* * *

Αυτό το μπερδεμένο "συγκρότημα" που αποτελούν η ΚΟΕ, ο "Δρόμος της Αριστεράς", ο "Δρόμος" ο σκέτος, τα "Στέκια του Δρόμου" του σκέτου, οι "Εκδόσεις Α/συνέχεια" και οι άνθρωποι που εργάζονται αμισθί γι αυτό το συγκρότημα, ήταν τα τελευταία 15 χρόνια και συνεχίζουν να είναι ο πολιτικός ιδεολογικός και θεωρητικός σύνδεσμος ανάμεσα στην "Κυβερνώσα Αριστερά" της Βολιβίας και στην "Κυβερνώσα Αριστερά" της Ελλάδας. Οι αντιδράσεις επομένως του "Συγκροτήματος Ρινάλντι" στην βολιβιανή χρεοκοπία της "Κυβερνώσας Αριστεράς" ενδιαφέρουν ιδιαίτερα τους αριστερούς της Ελλάδας γιατί αποτελούν σοβαρές ενδείξεις για το τί ακολουθεί την χρεοκοπία. Και άλλωστε η χρεοκοπία της βολιβιανής εκδοχής της "Κυβερνώσας Αριστεράς" ακολουθεί εκ πρώτης όψεως την χρεοκοπία της ελληνικής εκδοχής αλλά ουσιαστικά συμπίπτει με αυτήν και οπωσδήποτε είναι εξ ίσου με την ελληνική προδεδικασμένη.

Στους δύο μήνες που πέρασαν από το πραξικόπημα, το παρόν κείμενο συνέχισε να γράφεται αλλά και το βολιβιανό πολιτικό σύστημα συνέχισε να τροποποιείται, για να προσαρμοστεί καταλλήλως για την "μετάβαση" από την φάση, της αριστερής διακυβέρνησης, στην φάση που εδώ σε μας παρουσιάζεται σαν "επιστροφή στην κανονικότητα". Στην πραγματικότητα όμως στην Βολιβία όπως και εδώ η "μετάβαση" είναι από τον λεγόμενο "δικομματισμό" που έχει οριστικά χρεοκοπήσει σε ένα κυβερνητικό σύστημα "διπολικό" που δεν είναι παρά η κυβερνητική έκφραση ενός "μονοκομματικού" πολιτικού συστήματος. Είναι ωστόσο εξαιρετικά ενδιαφέρον πως παρά την προσπάθεια να δυσφημιστεί η "κανονικότητα" το σύστημα αυτό -- παρότι είναι η επιτομή της κανονικότητας στην αθλιότερη εκδοχή της -- ουσιαστικά το αναγνωρίζει καί η πλευρά της "Κυβερνώσας Αριστεράς" σαν κανονικό, για να μην πούμε πως στην πραγματικότητα αυτή το έχει επισπεύσει.

Το "διπολικό" αλλά "μονοκομματικό" σύστημα δεν είναι προϊόν πολιτικής επιλογής αλλά επιταγή της ιστορικής αναγκαιότητας. Σε άλλες εποχές το "μονοκομματικό" κυβερνητικό σύστημα είχε προκύψει από την απαίτηση να συνδεθεί το θεσμικό πολιτικό σύστημα με το πραγματικό κοινωνικό σύστημα. Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης εντελώς αντίθετα το ίδιο σύστημα προκύπτει από την ανάγκη να αποκοπεί το πολιτικό σύστημα από το κοινωνικό σύστημα. Κι αυτό γιατί η αυτοσυντήρηση του εξουσιαστικού πολιτικού συστήματος απαιτεί τον διαχωρισμό του πεδίου των "εσωτερικών" του αντιθέσεων από το πεδίο των "εξωτερικών" (ως προς αυτό) κοινωνικών αντιθέσεων.

* * *

Η "Κυβερνώσα Αριστερά" της Βολιβίας την προωθεί την νέα "κανονικότητα" του κυβερνητικού συστήματος προσπαθώντας να ηρεμήσει τον κόσμο που την ακολουθεί. Και έτσι από συμβιβασμό σε συμβιβασμό με τους πραξικοπηματίες, ο δρόμος για την διεξαγωγή των "επανορθωτικών" επόμενων εκλογών, τον ερχόμενο Μάϊο, έχει ανοίξει. Βεβαίως η νέα "κανονικότητα" του "διπολισμού" είναι κατά πολύ ασταθέστερη από την παλιά του "δικομματισμού" αλλά αυτό αφορά το μέλλον του κυβερνητικού συστήματος που έτσι κι αλλιώς είναι από καιρό καθορισμένο.

Την προεκλογική εκστρατεία για το MAS-IPSP -- την πολιτική συμμαχία με την οποία κυβερνήθηκε τα τελευταία 15 χρόνια η Βολιβιανή κοινωνία -- υποτίθεται πως την "διευθύνει" ο Μοράλες από την Αργεντινή που τον φιλοξενεί. Οι αποφάσεις του όμως προσαρμόζονται στις νέες συνθήκες, εν μέσω « ... "αριστερής" δυσαρέσκειας  και "δεξιάς" αποστασίας» όπως σημειώνει ο Βασίλης Ξυδιάς στον "Δρόμο της Αριστεράς" στην εφημερίδα που έχει κάθε λόγο να παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τις βολιβιανές εξελίξεις. Ο υπό διωγμό πρόεδρος Έβο Μοράλες επικοινωνεί μέσω τηλεφώνου (!) με τις μεγάλες συγκεντρώσεις του "συμφώνου ενότητας" το οποίο έχει συναφθεί στο εσωτερικό της αριστερής συμμαχίας εν όψει του συμβιβασμού με τους πραξικοπηματίες και οι οπαδοί του Μοράλες ταξιδεύουν στην γειτονική Αργεντινή για να συρρεύσουν στο στάδιο της Ντεπορτίβο Εσπανιόλ και να τον ακούσουν να μιλάει για την επάνοδο -- αλλά με "δημοκρατικά μέσα" -- στην "αριστερή διακυβέρνηση" και στις "λαϊκές κατακτήσεις".

Είναι όμως φανερό ότι, όπως θα έπρεπε να αναμένεται, η βολιβιανή πολιτική κρίση δεν έχει εκτονωθεί και προφανώς ούτε πρόκειται να εκτονωθεί. Πολύ απλά γιατί η κρίση που εκδηλώνεται με αυτές τις γοητευτικές αλλά πάντως αλλοπρόσαλλες και ανομοιογενείς καταστάσεις, έχει φτάσει στην καρδιά και στον εγκέφαλο του κοινωνικού συστήματος και δεν μπορεί να έχει "διέξοδο" αλλά μόνο έκβαση, σε ένα κοινωνικό σύστημα στο οποίο θα έχει αρθεί η αντίφαση που συνιστά την κρίση.

Και εδώ πρέπει κανείς να παρατηρήσει πως η κρίση στην Βολιβία δεν αφορά μόνο την βολιβιανή κοινωνία ούτε μόνο τις κοινωνίες τις Λατινικής Αμερικής που την βιώνουν με παρόμοιο τρόπο· αφορά τις κοινωνίες όλου του κόσμου. Εκδηλώνεται παντού στον κόσμο με μια τεράστια ποικιλία τρόπων ανάλογα με τις τοπικές οικονομικές, πολιτικές και πολιτιστικές συνθήκες. Έχει όμως σαν γενεσιουργό αιτία την ίδια ακριβώς αντίφαση και διατρέχει την ίδια ακριβώς ιστορική φάση, στον ίδιο ή και σε διαφορετικό γραμμικό χρόνο.  

* * *

Θα ήταν όμως χρήσιμο να αντιστρέψουμε την παραπάνω σύνδεση και να πούμε πως η κρίση που συνταράζει όλες τις κοινωνίες του κόσμου εκδηλώνεται καί στην Βολιβία. Εκδηλώνεται όμως στην Βολιβία με τον πιο καθαρό τρόπο, καλύπτοντας ολόκληρο το χρονικό διάστημα της δεκαπενταετίας 2005-2019, στην οποία σημειώθηκε η πορεία ανόδου και πτώσης της "Κυβερνώσας Αριστεράς" και επίσης παρουσιάζοντας όλες τις πτυχές του φαινομένου της κρίσης. Αυτή η καθαρότητα και πληρότητα είναι που καθιστά την βολιβιανής εκδοχή της "Κυβερνώσας Αριστεράς" ιδανικό παράδειγμα για την μελέτη και την ερμηνεία του κοινωνικού φαινομένου στην σύγχρονη εκδοχή του.

Η ελληνική "Κυβερνώσα Αριστερά" δεν έχει απλά ομοιότητες και διαφορές με την "Κυβερνώσα Αριστερά" της Βολιβίας· είναι άμεσα και συγκεκριμένα σε μια αμφίπλευρη σύνδεση με αυτήν. Η σύνδεση δεν είναι γνωστή. Πρώτα-πρώτα γιατί δεν ομολογείται από τον ΣΥΡΙΖΑ και έπειτα γιατί ο σύνδεσμος με την βολιβιανή "Κυβερνώσα Αριστερά" ήταν η εκπαραθυρωμένη ΚΟΕ, η οποία (λόγω φθόνου) δήθεν "σνομπάρεται" όχι μόνο από τους χρεοκοπημένους επιτελείς του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και από τους "ένδοξους" (με ξένα κόλλυβα) επιτελείς των θραυσμάτων του πάλαι ποτέ μαρξιστικού λενινιστικού κινήματος. Αλλά και οι ίδιοι οι εκπρόσωποι της ΚΟΕ κρύβουν τον αποφασιστικό ρόλο που έπαιξαν στην κατασκευή της "Κυβερνώσας Αριστεράς" και ενώ δεν μπορούν να κρύψουν την αγωνία τους για τις εξελίξεις στην Βολιβία, είναι απρόθυμοι να συνδέσουν και με την Βολιβία το παραμύθι της "Κυβερνώσας Αριστεράς" και της "μεταπολίτευσης του λαού" που ουσιαστικά είναι "εφεύρεση" του Ρινάλντι.

Σε κάθε περίπτωση στους δύο μήνες της οξυμένης βολιβιανής πολιτικής κρίσης η κατάσταση εξελίσσεται με τέτοια ταχύτητα και σε τόσο βάθος ώστε αποδείχτηκε πως είναι αδύνατο να παρουσιαστούν οι εξελίξεις στην Βολιβία και η σύνδεσή τους με την εξέλιξη της κρίσης σε όλο τον κόσμο σε ένα κείμενο. Θα τελειώσω λοιπόν εδώ αυτό το κείμενο, απαριθμώντας συνοπτικά τα σημεία που χρειάζονται ανάπτυξη και διευκρίνιση έτσι ώστε το παράδειγμα της Βολιβίας να συμβάλει στην κατανόηση του φαινομένου της κρίσης του παγκόσμιου εξουσιαστικού κοινωνικού συστήματος και στην εξαγωγή συμπερασμάτων για την περαιτέρω ιστορική πορεία της ανθρώπινης κοινωνίας. Κι αυτό εν όψει της μεγάλης ανάγκης να ξεπεραστεί η απορία για τις δυνατότητες του ατόμου στην πολιτική δράση, απορία που νομίζω πως βασανίζει την κοινωνική συνείδηση των ανθρώπων της κοινωνικής βάσης σε όλο τον κόσμο.

* * *

Χρειάζεται πρώτα - πρώτα μια "πραγματολογική" προσέγγιση του πολιτικού φαινομένου της Βολιβίας: Τι ακριβώς συνέβει σ αυτήν την κοινωνία στην δεκαπενταετία της ανόδου και πτώσης "Κυβερνώσας Αριστεράς"; Γιατί και πώς η κατάσταση εκεί οδηγήθηκε στο "υβριδικό", όπως ονομάστηκε, πραξικόπημα; Γιατί το πραξικόπημα ονομάστηκε "υβριδικό" και γιατί δεν είναι "υβριδικό" αλλά "παράδοξο";

Χρειάζεται μετά να καταλάβουμε το ιστορικό νόημα της σημερινής κατάστασης στην Βολιβία: Πως παρουσιάστηκε η πολιτική κρίση στην Βολιβία και γιατί τελειώνει με έναν συμβιβασμό; Γιατί ο συμβιβασμός είναι η αποδοχή του "διπολικού" κυβερνητικού συστήματος; Σε τι συνίσταται αυτό το σύστημα και σε τί διαφέρει από το "δικομματικό"; Πόση αντοχή στον ιστορικό χρόνο μπορεί να έχει το "διπολικό" σύστημα και που θα καταλήξει;

Χρειάζεται επίσης να καταλάβουμε την οικουμενικότητα αλλά και την ιδιαιτερότητα του βολιβιανού παραδείγματος: Ποια είναι η ιστορική βάση της παρούσας κοινωνικής κρίσης; Γιατί παρουσιάζεται σε όλο τον κόσμο; Γιατί παρουσιάστηκε με αυτό το "παράδοξο" πραξικόπημα στην Βολιβία; Γιατί εμφανίζεται με αυτή την ζωηρότητα η πολιτική σύγκρουση και γιατί δεν μπορεί να αμβλυνθεί η οξύτητά της;

Χρειάζεται επιπλέον να τοποθετήσουμε το πολιτικό φαινόμενο στο ιστορικό πλαίσιο της Αριστεράς: Πώς πρόκυψε η σύνδεση της ελληνικής "Κυβερνώσας Αριστεράς" με την βολιβιανή; Γιατί αποκρύπτεται σήμερα από τον ΣΥΡΙΖΑ και γιατί επιδιώκεται να συσκοτιστεί από την πλευρά της ΚΟΕ; Ποια είναι η κοινή καταγωγή των επαναστατικών κινημάτων στις δύο κοινωνίες; Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές έχει η πορεία των κινημάτων αυτών προς τον οπορτουνισμό;

Χρειάζεται τέλος μια πρόβλεψη της επαναστατικής πολιτικής που κατά ιστορικά αναγκαίο να αναπτυχθεί στην βολιβιανή κοινωνία: Σε τί συνίσταται ο οπορτουνισμός της βολιβιανής "Κυβερνώσας Αριστεράς"; Ποια είναι η πολιτική που διαστρεβλώθηκε για να αναπτυχθεί ο οπορτουνισμός; Ποια μορφή θα έχει η οργανωμένη επαναστατική Αριστερά; Γιατί δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την επάνοδο της Αριστεράς στην επαναστατική πολιτική και τί εμποδίζει αυτή την επάνοδο;

Αυτά και ό,τι άλλο προκύψει στα προσεχή κείμενα για το ίδιο θέμα.