Στην φετινή επέτειο του πολυτεχνείου, εκφράστηκε, αν και όχι πολύ έντονα, απ' όλες τις τάσεις της επίσημης και ανεπίσημης πολιτικής σκηνής, η κατάσταση μεταβατικότητας, που επικρατεί στην πολιτική ζωή. Η τελετουργία της επετείου προβλήθηκε όπως πάντα σαν θέαμα, σεναριογραφημένο και σκηνοθετημένο απ' την τηλεοπτική εξουσία. Αλλά πίσω απ' την κουρασμένη ρουτίνα της τελετουργίας καθώς και πίσω απ' τις συνηθισμένες δηλώσεις η ανησυχία για τις μελλοντικές εξελίξεις ήταν εμφανής καθώς και η διάθεση κάποιου αναστοχασμού για την σημασία του ιστορικού γεγονότος.

Σε ότι αφορά τα πραγματικά γεγονότα, η ένταξή τους σε ένα ορισμένο συμβολικό πλαίσιο, που είναι το Πολυτεχνείο, προς το παρόν δεν αμφισβητείται. Όλοι συμφωνούν ότι τα γεγονότα έγιναν και όλοι συμφωνούν να τα τοποθετούν κάτω από το όνομα «το πολυτεχνείο». Διαμφισβητήθηκε όμως απ' την αρχή, τόσο το λεγόμενο "Νόημα του Πολυτεχνείου" όσο και το μέγεθος της σημασίας του. Στην διάρκεια των τριών δεκαετιών που πέρασαν από το γεγονός, η - μετά πολλών τιμών - υποτίμηση του Πολυτεχνείου, είχε μια καθόλου τυχαία και εξαιρετικά διδακτική ιστορία.

Η αμφισβήτηση

Η αντίθεση των αντιλήψεων για το Πολυτεχνείο διένυσε μια πορεία παράλληλη με την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα και τον Κόσμο. Την "επόμενη μέρα" η Χούντα άρχισε μια εκστρατεία υποβάθμισης, με την επίδειξη των "καταστροφών" στις εγκαταστάσεις του ιδρύματος αλλά και με την έντεχνη υποβολή της άποψης ότι το Πολυτεχνείο ήταν μια προβοκάτσια, ή έστω μια ευκαιρία για εκτόνωση διαφόρων ατόμων πιεσμένων ή καταπιεσμένων, χωρίς ιδιαίτερη πολιτική σημασία. Οι αντίθετοι στην Χούντα πολιτικοί παράγοντες, παρά τα παχιά λόγια, βολεύτηκαν επίσης με την υποβάθμιση, φρόντιζαν όμως παράλληλα να πάρουν και την κατάλληλη κερδοφόρα στάση απέναντι στο γεγονός.

Μετά την πτώση της Χούντας το ερώτημα που συνόδεψε μέχρι σήμερα την αξιολόγηση του Πολυτεχνείου είναι κατά πόσο συνέβαλε στο γκρέμισμα της δικτατορίας. Τέθηκε δηλαδή το γνωστό ιστορικό δίλημμα, αν η πολιτική διαμορφώνει τις ιστορικές εξελίξεις ή ιστορική εξέλιξη καθορίζει τις πολιτικές κινήσεις. Αν η εξουσία καθορίζει την μορφή της κοινωνίας ή το σύστημα εξουσίας εξαρτάται από την ωριμότητα κοινωνίας. Επί τρεις δεκαετίες, σ' όλη την έκταση της πολιτικής σκηνής, δίνεται ουσιαστικά η απάντηση ότι η ιστορία βαδίζει σύμφωνα με τα σχέδια των λειτουργών της εξουσίας.

Η ιστορία

Σύμφωνα με το αστικό ιδεολόγημα το Πολυτεχνείο στράφηκε κατά της δικτατορίας και υπέρ της δημοκρατίας χωρίς ενδιαφέρον για το περιεχόμενο της πρώτης ή της δεύτερης. Χρησίμευσε ωστόσο σαν βάση για δυό ειδών αντιπαραθέσεις: Γι αυτήν που εκφραζόταν με το σύνθημα "ο λαός δεν ξεχνά τι σημαίνει Δεξιά" και γι αυτήν που εκφραζόταν με την διελκυστίνδα περί του αν ο αγώνας "δικαιώθηκε" ή αν "συνεχίζεται". Τέλος η ατομική παρουσία στο πολυτεχνείο και στα περίχωρά του, κάτω από οποιαδήποτε σημαία, ήταν ένα ισχυρό στοιχείο του πολιτικού curriculum για όποιον ήθελε να κάνει πολιτική καριέρα.

Μόνη διαφορετική άποψη, έμεινε η λεγόμενη μαρξιστική - λενινιστική. Είχε σχηματοποιηθεί πριν την δικτατορία και καθόλου τυχαία είχε αποκτήσει πολιτικό κύρος πριν και στην διάρκειά της. Πέτυχε να γιορταστεί η πρώτη επέτειος του Πολυτεχνείου την Κυριακή 17 Νοεμβρίου του 1974, αντί να μετατεθεί, για να γιορταστεί η επέτειος με τις εκλογές που είχαν οριστεί για την ίδια μέρα! Ο γιορτασμός αυτός παρότι χωριστός απ' όλες τις άλλες πολιτικές παρατάξεις ήταν μεστός περιεχομένου και κατέληξε με πορεία προς το σκοπευτήριο της Καισαριανής και επίσης κατοχυρώθηκε το σύνθημα "ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, Πολυτεχνείο" που σύνδεε την εξέγερση του πολυτεχνείου με τις λαϊκές εξεγέρσεις της δεκαετίας του '40.
Η μαρξιστική λενινιστική άποψη, που εισήγαγε στην κοινωνική συνείδηση την ιδέα ότι η εξέγερση του Πολυτεχνείου είναι ένας κόμβος στην μεταπολεμική ιστορία της ελληνικής κοινωνίας παρήκμασε, όπως παρήκμασε σ' αυτές τις τρεις δεκαετίες και ο εορτασμός της επετείου. Το ιστορικό γεγονός όμως παραμένει καθώς και οι όποιες πραγματικές και συμβολικές συνδέσεις και εντάξεις του. Εξαντλούνται όμως μετά από τόσα χρόνια και όλες οι δυνατότητες να επιβιώσει το αστικό σύστημα εξουσίας στην μεταπολεμική του οργανωτική του μορφή. Η φετινή επέτειος περιείχε ενδείξεις ότι αναζητείται τρόπος να αξιοποιηθεί το ιστορικό γεγονός στην νέα πολιτική βάση που παρέχει ή επιβάλει η αυτοκρατορία.

Μπροστά στην αυτοκρατορία

Αν οι ποικίλοι θιασώτες της αυτοκρατορικής πολιτικής δεν χανόντουσαν μέσα στο μπάχαλο που δημιουργείται σε κάθε απόπειρα να εφαρμοστεί το "αχειροποίητο" αυτοκρατορικό σχέδιο, όπως συμβαίνει στο Ιράκ, στην Παλαιστίνη και στην Κύπρο και αν δεν τους απογοήτευαν οι ανεξήγητες (γι αυτούς) αποτυχίες, θα είχαν ήδη αρχίσει να ασχολούνται με το Πολυτεχνείο. Τα μισόλογα που ακούστηκαν από τους "πρωταγωνιστές" (ήμουν εκεί αλλά εύχομαι να μην ξαναζήσουμε τέτοιες μέρες... η σημερινή είναι η καλύτερη δημοκρατία που είχαμε ποτέ... βεβαίως το πολυτεχνείο δεν έριξε την Χούντα... κλπ. κλπ.) προδικάζουν ότι αργά ή γρήγορα το Πολυτεχνείο, αναγκαστικά, θα "κλειδώσει" στο στόχαστρο των αυτοκρατορικών επιθέσεων.
Η επιστημονική προετοιμασία έχει ήδη αρχίσει. Μετά την έναρξη της αντιτρομοκρατικής εκστρατείας, το καλοκαίρι του 2002, διάφοροι λόγιοι άδραξαν την ευκαιρία να διαπρέψουν μελετώντας την βία. Ο γνωστός από την επίθεση στην ιστορία καθηγητής Νίκος Μαραντζίδης, σ' ένα βαρυσήμαντο άρθρο στο διαδίκτυο (12-05-2003) με τίτλο: «από την ανάλυση της ιδεολογίας στη μελέτη της βίας», εξηγεί ότι η εξέταση της πολιτικής μπερδεύει... την πολιτική επιστήμη και επομένως «η μελέτη της βίας ως ανεξάρτητης μεταβλητής είναι, απολύτως απαραίτητη προκειμένου να εμβαθύνουμε την ανάλυση των φαινομένων που εμπλέκονται με αυτή»!

Η πρόκληση

Συμπληρώνονται τελικά οι προϋποθέσεις για να υποστεί το Πολυτεχνείο μια συνδυασμένη επίθεση σαν πολιτική και σαν ιστορία. Η επίθεση στην πολιτική ζωή έχει σαν πρόσχημα την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, την εξάρθρωση της 17Ν και τώρα την "τιμωρία" της. Η επίθεση στην ιστορία έχει σαν πρόσχημα την διεπιστημονική και ερευνητική εξυγίανση της ιστοριογραφίας. Είναι απίθανο να μην ασχοληθούν, οι πολιτικοί και επιστημονικοί παράγοντες της αυτοκρατορίας με το Πολυτεχνείο, το οποίο συνδέει την πολιτική και ιστορική πλευρά της κοινωνικής δυναμικής.

Το Πολυτεχνείο προσφέρεται για απομυθοποίηση: Για την εξάμβλωση της πολιτικής και ιστορικής σκέψης με την υπερτίμηση του εξουσιαστικού παράγοντα, στο ιστορικό και πολιτικό γίγνεσθαι, σε βάρος του κοινωνικού. Συνέπεσε με τεράστιες αλλαγές, για τις οποίες ο ρόλος της κοινωνικής αναταραχής, στην διάρκεια της δεκαετίας του '60, μπορούσε να αποσιωπηθεί. Ακριβώς όμως λόγω της φαινομενικής τυχαιότητας της εξέγερσης και λόγω της σύμπτωσής της με τις κινήσεις των μάγων αλλά και των ανδρεικέλων της διπλωματίας, το Πολυτεχνείο προσφέρεται και για την ανάδειξη της βαθύτερης σημασίας του κοινωνικού παράγοντα στις ιστορικές αλλαγές.

Είναι λοιπόν αναμενόμενη αυτοκρατορική πρόκληση σχετικά με το νόημα του Πολυτεχνείου. Είτε εμφανιστεί διάχυτη στην κοινωνική ζωή, είτε συνδεθεί με κάποια προσπάθεια αυτοκρατορικής αναμόρφωσης του φοιτητικού κινήματος. Όπως κι αν εμφανιστεί προφανώς θα γίνει αποδεκτή και θα καταλήξει σε φιάσκο όπως όλες οι αυτοκρατορικές προκλήσεις.