Στον χώρο μελέτης και "έρευνας" της μεταπολεμικής ιστορία, έχει ξεσπάσει (κυρίως μετά την έναρξη της αντιτρομοκρατικής εκστρατείας) ένας ιδιόμορφος εμφύλιος πόλεμος, που δεν είναι πολύ γνωστός αλλά είναι ιδιαίτερα σημαντικός για την υπό διαμόρφωση σημερινή πολιτική κατάσταση. Στα πλαίσια αυτού του πολέμου εντάσσεται ένα πολύ ενδεικτικό τελευταίο πολεμικό επεισόδιο, στις στήλες των κυριακάτικων εφημερίδων. Ο "Ιός" της "Ε" επιτίθεται στην "Νέα Δεξιά Ιστοριογραφία", με ένα άρθρο στο οποίο παρουσιάζονται, ο καθηγητής της ιστορίας, στο πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, Ιωάννης Κολιόπουλος και ο αναπληρωτής καθηγητής πολιτικών επιστημών, στο πανεπιστήμιο του Σικάγου, Στάθης Καλύβας, σαν πρωτεργάτες μιας "αντεπίθεσης" των "οργανικών διανοουμένων της δεξιάς" για την αμαύρωση της εθνικής αντίστασης, σαν "τρομοκρατικής" και για την αποκατάσταση των "ταγμάτων ασφαλείας" του "δωσιλογισμού" σαν αντίστασης κατά της ερυθράς τρομοκρατίας. Η απάντηση έρχεται από τον Στάθη Καλύβα ο οποίος με ένα άρθρο στα "Νέα", ειρωνεύεται τις κατηγορίες αλλά δεν τις αρνείται. Απεναντίας υποστηρίζει ότι οι απόψεις του είναι η "ιστορική αλήθεια", όπως προκύπτει από την "έρευνα", ενώ οι αντίθετες απόψεις είναι "στρατευμένη μυθοπλασία".

Δεδομένου ότι ο Εμφύλιος εκλαμβάνεται σαν μια αμιγώς πολιτική σύγκρουση, ανάμεσα στην Δεξιά και στην Αριστερά που έχουν σήμερα την συνέχειά τους, είναι φυσικό οι ιστορικοί και άλλοι αρμόδιοι επιστήμονες (ο κ. Καλύβας π.χ. είναι πολιτικός επιστήμων) να παίρνουν το μέρος της μιας ή της άλλης παράταξης. Αυτό που μπερδεύει τα πράγματα είναι ότι κανείς, απ αυτούς που παίρνουν μέρος στον ιστοριογραφικό εμφύλιο, δεν αναγνωρίζει την πολιτικότητα της άποψής του! Την θεωρεί σπονδή στην "αμερόληπτη" επιστήμη και καταλογίζει στους απέναντι (ενίοτε και στους διπλανούς του), την "ατασθαλία" της πολιτικότητας. Με άλλα λόγια, επαναλαμβάνεται στον επιστημονικό εμφύλιο, το παράδοξο του ίδιου του Εμφύλιου, να κρύβεται η πολιτική προοπτική των αντιμαχομένων κάτω από ένα απροσδιόριστο "εθνικό συμφέρον". Το "επιστημονικό συμφέρον" που προβάλλεται σήμερα δεν είναι άλλο από το πάλαι ποτέ "εθνικό", γι αυτό και οι υπερατλαντικές κραυγές του κυρίου Καλύβα για την ιστορία "μας", σε κάνουν να αναρωτιέσαι αν στο "μας" περιλαμβάνει και τους έλληνες.

Ωστόσο, το πολιτικό περιεχόμενο αυτής της "επιστημονικής" σύγκρουσης δεν θα ήταν δυνατόν να συγκαλυφθεί, αν δεν συνεργούσαν και οι δυό παρατάξεις. Συνεργούν όμως και προς το παρόν η σύγκρουση διεξάγεται υπογείως και οι "τρίτες" απόψεις κρατιόνται εκτός των τειχών της "επιστημονικής" ομαλότητας. Κάποιος που -- όπως ο γράφων -- ενδιαφέρεται για την ιστορία από μια θέση αδέσμευτα πολιτική, θα ήταν αφέλεια να βρεθεί στο πεδίο της "επιστημονικής" μάχης, ανάμεσα στους σταυροφόρους μιας "αναδρομικής" πολιτικής επίθεσης, ενάντια στην "ΕΑΜική τρομοκρατία", από την μια μεριά και σ' αυτούς που, με προφανώς συντριπτικά πολιτικά επιχειρήματα, αναλαμβάνουν την απόκρουσή της. Θα μπορούσε να περιμένει να πάει η "υπόθεση" στο κοινωνικό "ακροατήριο" πράγμα που είναι ο αναγκαστικός στόχος όλων των πολιτικών κινήσεων και να καταλήξει σε φιάσκο, όπως η δίκη "του αιώνα". Υπάρχουν όμως τέσσερις σημαντικοί λόγοι, που απαγορεύουν την αδιαφορία:

Ο πρώτος είναι ότι η πολιτική σύγκρουση στον τομέα της ιστορίας αποτελεί την πιο σημαντική συνιστώσα, στην προσπάθεια ανασυγκρότησης του παγκόσμιου εξουσιαστικού συστήματος. Ο τύπος της "αυτοκρατορικής" εξουσίας που (όσο κι αν δεν είναι επαρκής η ανάλυση του Αντώνιο Νέγκρι) πράγματι προωθείται, δίνει ένα ιστορικό νόημα σ' αυτού του είδους τις "συνηθισμένες" επιστημονικές αντιπαραθέσεις, πολύ βαθύτερο και πολύ ευρύτερο, από αυτό που συνειδητοποιείται πολιτικά.

Ο δεύτερος είναι ότι η επίθεση κατά της "καθιερωμένης" (όπως παραδέχονται οι επιτιθέμενοι) ιστορικής αλήθειας, παρά την αγοραία επιστημονική επιχειρηματολογία που χρησιμοποιείται, ανταποκρίνεται σε μια εξαιρετικά επείγουσα κοινωνική απαίτηση για μια νέα προσέγγιση της ιστορίας και της πολιτικής. Είναι γεγονός ότι και σ' αυτό το ζήτημα, εμφανίζεται η "αντιδραστική" επιστημονική πλευρά πιο ρηξικέλευθη και πιο προωθημένη από την "προοδευτική".

Ο τρίτος είναι ότι η αντεπίθεση της "νέας δεξιάς ιστοριογραφίας" στηρίζεται στο ιδεολογικό και πολιτικό υπόβαθρο που προετοίμασε η "νέα αριστερή ιστοριογραφία". Είναι τα πρόσωπα της αριστεράς που οργάνωσαν, επάνδρωσαν και εξόπλισαν μεθοδολογικά, τον λεγόμενο δημόσιο χώρο. Την εξουσία, που απέκτησαν, δεν την χειρίστηκαν δημοκρατικότερα από την δεξιά που τους την δάνεισε. Τώρα καλούνται να επιστρέψουν την δανεική εξουσία.

Ο τέταρτος και κυριότερος λόγος είναι η διαπίστωση ότι ο παραλογισμός των επιθετικών επιχειρήσεων και το φιάσκο που αυτά συνεπάγονται, είναι ο τρόπος ύπαρξης της εξουσίας, ιδίως στην "αυτοκρατορική" της φάση. Αυτό αφορά τους όρους άσκησης της εξουσίας και ισχύει και για τις δύο πλευρές της αντίθεσης, που πηγάζει άλλωστε όχι από την διεκδίκηση της αλήθειας αλλά από την διεκδίκηση της εξουσίας στον δημόσιο επιστημονικό χώρο. Η ευκολία με την οποία οι αντιτιθέμενοι επιστήμονες καταφεύγουν στην "εύκολη" πολιτική επιχειρηματολογία (βία, κρεμασμένοι, κ.λπ.), δείχνει καθαρά ότι η σύγκρουση δεν αφορά την αριστερά.

Το θέμα είναι τεράστιο. Μπορούν ωστόσο να διατυπωθούν επιγραμματικά μερικά συμπέρασμα: Ο "εμφύλιος πόλεμος" στον χώρο της ιστοριογραφίας είναι η δεύτερη -με πρώτη την εκστρατεία κατά της τρομοκρατίας- μορφές επιστροφής στο τέλος του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου. Επισπεύδεται από τις δυνάμεις της εξουσίας, με την μάταιη προσδοκία ότι μπορεί να εκσυγχρονιστούν, με όρους ευνοϊκούς γι αυτήν, οι ερμηνείες της πολιτικής και της ιστορίας. Η επιχείρηση προωθείται όπως όλες, χωρίς ρητό επιτελικό σχεδιασμό· επαφίεται στους νόμους της αγοράς και στην τάση μετατροπής των πολιτικών πρωτοβουλιών σε οικονομικές επιχειρήσεις. Από ιστορική άποψη, η συμβολική επανάληψη του Εμφυλίου στο επίπεδο του επιστημονικού λόγου καλύπτει μια επείγουσα κοινωνική ανάγκη. Από πολιτική άποψη όμως, μέχρι στιγμής, έχει σαν διακύβευμα την αναδιάταξη των εξουσιαστικών σχέσεων και όχι την αναδιάταξη των κοινωνικών σχέσεων. Με λίγα λόγια η αριστερά, σαν επαναστατική και άρα επιστημονική πολιτική τάση, απουσιάζει απ' αυτόν τον εμφύλιο, παρά τις αντίθετες διαθέσεις της πλειοψηφίας των αριστερών επιστημόνων, όπως απουσιάζει άλλωστε και από τον πολιτικό χώρο. Οι προβλέψεις ωστόσο είναι αισιόδοξες. Ο εμφύλιος της ιστοριογραφίας δεν θα διεξάγεται για πολύ ερήμην της αριστεράς.
--------------------------------
Σχετικά δημοσιεύματα:
"Ιός της Ελευθεροτυπίας", "Οι ταγματασφαλίτες δικαιώνονται", Κυριακάτικη
Ελευθεροτυπία 26/10/03 σ. 43-45
Στάθης Καλύβας, "Ποιοι φοβούνται την επιστημονική έρευνα της ιστορίας μας;", Τα Νέα του Σαββατοκύριακου 8-9/11/03 σ. 7/31
Κωστής Παπαϊωάννου, "Η ταύτιση της επανάστασης με την ένοπλη βία", "Ελευθεροτυπία", 14/08/03 σ. 5
Στάθης Καλύβας, "Αθώος ή Ένοχος", βιβλιοκριτική, ΤΟ ΒΗΜΑ , 09/03/2003