Νέα Αριστερά | ΣΕΛΙΔΕΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ | hits: 2018
Η παγκοσμιοποίηση της κοινωνικής αναταραχής και η εξατομίκευση της πολιτικής ευθύνης
άρθρο του Κωστή Παπαϊωάννου
Τριτ, 16 Αυγ 2011

Οι ταραχές που ξέσπασαν στο Λονδίνο και σε άλλες πόλεις της Αγγλίας είναι μια ακόμα ξαφνική σύγκρουση, εξαιρετικής βιαιότητας, ανάμεσα σε κάποια πλήθη νέων και στις "ειδικές" δυνάμεις καταστολής. Και όπως γίνεται κάθε φορά, την βίαια σύγκρουση την ακολούθησε μια σύγκρουση ερμηνείας (κάπως ήπια αυτή την φορά, λόγω διακοπών) ανάμεσα στους επιτελείς των συντηρητικών πολιτικών τάσεων και στους επιτελείς των διαφόρων τάσεων της υπαρκτής Αριστεράς.

Η πραγματική σύγκρουση στην Αγγλία είναι ήδη ένα ιστορικό γεγονός και δεν αλλάζει όπως κι αν την ερμηνεύσουν οι αυθεντίες του πολιτικού και ακαδημαϊκού συστήματος. Η σύγκρουση όμως των ερμηνειών βρίσκεται σε εξέλιξη και είναι πιο σημαντική από την πραγματική. Η ερμηνεία που θα κυριαρχεί κάθε φορά θα γίνεται καθοριστικός παράγοντας στην εξέλιξη της πραγματικής σύγκρουσης που αναμένεται να οξυνθεί.

Οι ερμηνείες που προτείνονται για τις ταραχές από όλες τις πολιτικές τάσεις (δεξιές και αριστερές) είναι πανομοιότυπες ως προς την θεώρηση ότι υπεύθυνοι για τις ταραχές είναι οι σημερινοί διαχειριστές του εξουσιαστικού συστήματος, οι οποίοι αδυνατούν να τις προλάβουν και στην ουσία τις προκαλούν. Εκεί που διαφέρουν οι απόψεις των επιτελών ανάμεσα στους διάφορους πολιτικούς σχηματισμούς, ενίοτε και στο εσωτερικό τους, είναι στις προτάσεις τους για την αντιμετώπιση των ταραχών. Οι μεν επιτελείς του υπαρκτού συντηρητισμού, προτείνουν την καταστολή των ταραχών με πιο σκληρά αστυνομικά μέτρα, οι δε επιτελείς της υπαρκτής Αριστεράς προτείνουν την "ικανοποίηση" των "αιτημάτων" της νεολαίας.

Οι μεν πρώτοι κινητοποιούν τις διαθέσιμες συντηρητικές δυνάμεις της κοινωνικής βάσης για να επιβάλουν την τάξη, οι δε τελευταίοι διαπληκτίζονται για το ποιος θα σχηματίσει "έναν αριστερό πόλο" που θα προσελκύσει μια "αριστερή κοινωνική πλειοψηφία" που θα αναλάβει να αντικρούσει την "νεοφιλελεύθερη λαίλαπα" και θα ικανοποιήσει τις ανάγκες και τις απαιτήσεις του λαού.

Το πρόβλημα της κοινωνίας, και επομένως το πρόβλημα που τίθεται ενώπιον των αριστερών της κοινωνικής βάσης, είναι ότι όσο οι επιτελείς της υπαρκτής Αριστεράς καταφέρνουν να περιορίζουν την πολιτική μάχη στο επίπεδο των επιτελείων και μέσα στο πλαίσιο του εξουσιαστικού συστήματος, θα στρώνουν το χαλί στην φασιστική πολιτική. Η τελευταία θα είχε ήδη κατακτήσει την μεγάλη πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας, αν η ίδια η κοινωνία (και όχι μόνο η ελληνική) δεν είχε καταγράψει στην συλλογική της μνήμη την ολέθρια εμπειρία της επικράτησης του φασισμού.

Δεν θα εκτεθεί εδώ μια λεπτομερέστερη κριτική της στάσης των διάφορων τμημάτων της υπαρκτής Αριστεράς μπροστά στο φαινόμενο της παγκόσμιας αναταραχής. Συνοπτικά, οι μεν επιτελείς του ΚΚΕ ανάγουν την λύση όλων των κοινωνικών προβλημάτων στην γνωστή νοητική κατασκευή της "λαϊκής εξουσίας", από τους δε επιτελείς των λοιπών τμημάτων της υπαρκτής Αριστεράς, οι μόνοι που παρατηρούν με σοβαρότητα το ζήτημα είναι αυτοί του Μετώπου Αλληλεγγύης και Ανατροπής, για να περιοριστούν όμως τελικά στο "δια ταύτα" των γνωστών βαρετών εκκλήσεων προς τους λοιπούς επιτελείς της υπαρκτής Αριστεράς:

«Η αριστερά που θέλουμε, που έχουμε ανάγκη στην σύγχρονη εποχή πρέπει να σπάσει την αποξένωση από τη νέα γενιά, τη δύναμη του μέλλοντος. Να βγει απ' το κάδρο του παλιού κόσμου. Να σηματοδοτήσει ξανά στους αποκλεισμένους νέους το νέο! Να συνδέσει αποτελεσματικά τις δραματικές εμπειρίες του παρόντος με την μνήμη του κινήματος.»

(βλέπε στο site του Μετώπου: "Τα γεγονότα στο Λονδίνο δεν είναι μια προειδοποίηση. Είναι μια πρόβλεψη", http://tometopo.gr/index.php/news-/654-2011-08-09-22-31-32)

Τελικά παρά τους φιλιππικούς εναντίον του συστήματος, οι επιτελείς της υπαρκτής Αριστεράς, αποφεύγουν να εξηγήσουν πώς θα βγουν από το "κάδρο", όταν περιορίζουν την προοπτική τους και μαζί την προοπτική της κοινωνίας στην επιδιόρθωση του αποσαθρωμένου  και ετοιμόρροπου εξουσιαστικού συστήματος.  Κάθε φορά που ξεσπούν ταραχές αναγκάζονται να τις παρερμηνεύουν σαν έκφραση του δικού τους αιτήματος για μια πολιτική αλλαγή φρουράς, και ουσιαστικά για έναν αριστεροδέξιο δικομματισμό.

Ο κάθε αριστερός της κοινωνικής βάσης όμως έχει αρχίσει να αντιλαμβάνεται πως η ερμηνεία των ταραχών, μέσα στο πλαίσιο του παρόντος κοινωνικού συστήματος, όποιο όνομα κι αν του δώσουμε, είναι αδύνατη. Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο οι, έτσι κι αλλιώς, πολύπλοκες, ταραχές καθώς και η ερμηνεία τους είναι ένας φαύλος κύκλος: η κυριαρχούσα πολιτική ωθεί την νεολαία στην παραβατικότητα και η παραβατικότητα οδηγεί την πολιτική στην καταστολή. Οι ελπίδες επομένως που διασπείρουν οι επιτελείς της υπαρκτής Αριστεράς ότι θα επαναφέρουν το παρόν πολιτειακό πλαίσιο είτε στην τάξη του σοσιαλισμού, είτε στην τάξη της δημοκρατίας, ακόμα κι αν είναι ειλικρινείς και δεν αποτελούν απλά το προκάλυμμα για μια νέα φασιστική πολιτική, το λιγότερο ενισχύουν την παλιά φασιστική πολιτική.

Στις συνθήκες της γενικευμένης κοινωνικής αναταραχής, ο κάθε αριστερός της κοινωνικής βάσης έχει δύο επιλογές: Η μία είναι να διαλέξει ανάμεσα στις εκδοχές των ερμηνειών που προτείνονται από τους επιτελείς της υπαρκτής Αριστερά και να ακολουθήσει τις προτάσεις τους, ελπίζοντας ότι κάποια από αυτές θα καταφέρει να γείρει την πολιτική πλάστιγγα προς την μεριά της κοινωνίας. Η άλλη είναι να πάρει μέρος, σαν άτομο στον πόλεμο για την παγκόσμια κοινωνική προοπτική μέρος του οποίου είναι τόσο οι πραγματικές συγκρούσεις όσο και οι συγκρούσεις στο επίπεδο της ερμηνείας.

Οι ίδιες οι ταραχές, παρά την τεράστια ποικιλία των αφορμών τους, δεν αποτελούν μόνο αποδείξεις της τεράστιας πολιτικής αλλαγής που συντελείται αλλά αποτελούν συγκεκριμένα βήματα προς την συνολική αποδέσμευση της κοινωνίας από το πλαίσιο του εξουσιαστικού συστήματος.

Οι ταραχές που ξεσπάνε εδώ και εκεί σ' όλο τον κόσμο, δεν εκφράζουν μόνο την πλευρά των νέων που τα σπάζουν και τα καίνε. Εκφράζουν και την πλευρά των αντιπάλων τους στο πεδίο της μάχης. Είναι σαφές ότι η λογική των δυνάμεων καταστολής, των "βοηθών" τους και των "συνοδοιπόρων" τους, έχει ήδη ανεξαρτητοποιηθεί από το πλαίσιο του συστήματος. Οι ταραχές, κατά συνέπεια, δεν είναι πολιτικές κινήσεις που στρέφονται ενάντια στην επικρατούσα στον συγκεκριμένο τόπο και χρόνο πολιτική αλλά συγκρούσεις στο επίπεδο της κοινωνικής βάσης που στρέφονται ενάντια στο εξουσιαστικό πολιτειακό σύστημα. Οι ίδιες, οι εξεγέρσεις ως βίαιες έχουν εξουσιαστικό χαρακτήρα και ωστόσο στρέφονται ενάντια στην εξουσία την θεσμική αρχή της εξουσιαστικότητας του συστήματος.

Το κλειδί για την ερμηνεία συγκρούσεων όπως της Αγγλίας είναι η κατανόηση της μετατόπισης του παιχνιδιού της εξουσίας (και έχει σημασία η λέξη "παιχνίδι") στην κοινωνική βάση. Είναι ένα κλειδί που δεν ερμηνεύει μόνο συγκρούσεις σαν της Αγγλίας αλλά αποτελεί το "πασπαρτού" για την ερμηνεία των, κάθε είδους, συγκρούσεων που ξεσπούν, εδώ και εκεί, στους δρόμους και στις πλατείες όλου του κόσμου.

Όλες αυτές οι συγκρούσεις είναι εκδηλώσεις μιας ενιαίας παγκόσμιας αναταραχής που διαρκώς θα ενισχύεται και θα εκτείνεται, είναι μικρές προσεισμικές δονήσεις ενός μεγάλου κοινωνικού σεισμού που θα αλλάξει την μορφή της παγκόσμιας κοινωνίας.

Οι επιτελείς της υπαρκτής Αριστεράς δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν την  ουσιαστική οικουμενικότητα αυτών των συγκυριακών, των πολύπλοκων, των δύσκολα ερμηνεύσιμων και ωστόσο αναμενόμενων εκδηλώσεων βίας. Δεν μπορούν να αποκτήσουν μια τέτοια αντίληψη γιατί αυτή θα εμπόδιζε την προσπάθειά τους να καταλάβουν μια θέση στο τμήμα του εξουσιαστικού συστήματος που αποτελεί η υπαρκτή Αριστερά και τελικά μια θέση στο σύστημα εξουσίας.

Αρκετοί από τους επιτελείς της υπαρκτής Αριστεράς πιστεύουν ειλικρινά πως ο μόνος δρόμος για να ωφελήσουν την κοινωνία είναι να παλέψουν για την "ανάσταση" της "δημοκρατίας". Με όλη την συμπάθεια που μπορούν να έχουν γι αυτούς οι αριστεροί της κοινωνικής βάσης, δεν πρέπει να βάζουν σε πρώτη προτεραιότητα την μελέτη της ψυχολογικής ιδιαιτερότητας των ηγετών της υπαρκτής Αριστεράς που τους οδηγεί σ' αυτή την δονκιχωτική αφέλεια αλλά την κριτική της.

Ο κάθε αριστερός της κοινωνικής βάσης θα διδαχθεί (όσο πιο γρήγορα τόσο καλύτερα) από την εξέλιξη των, όπου γης, συγκρούσεων, τόσο από την πλευρά της ανταρσίας όσο και από την πλευρά της καταστολής, ότι είναι ζήτημα αρχής να ανεξαρτητοποιήσει την σκέψη του και την δράση του, από την δεσμευμένη στο εξουσιαστικό σύστημα προοπτική της υπαρκτής Αριστεράς.

Ανεξαρτητοποίηση από το πλαίσιο της υπαρκτής Αριστεράς δεν σημαίνει καθόλου την υποτίμηση της ανάγκης για πολιτική οργάνωση. Σημαίνει αντίθετα το πρώτο και απαραίτητο βήμα για την αποτελεσματική σύγχρονη πολιτική οργάνωση. Είναι μάλλον κακόγουστο αστείο ότι η υπαρκτή Αριστερά αποτελεί οργανωμένη έκφραση των λαϊκών στρωμάτων της κοινωνίας. Αυτή αντίθετα είναι ένα όργιο του πιο ιδιοτελούς φιλελευθερισμού, είναι το υπόδειγμα και ο καταλύτης της κοινωνικής αποδιοργάνωσης.

Αντίθετα, στις συγκρούσεις, και οι δύο πλευρές είναι πολύ καλά οργανωμένες. Η οργάνωσή τους είναι δυνητική, πράγμα που σημαίνει ότι η οργάνωση υπάρχει όταν χρειάζεται και όταν οι συνθήκες το επιτρέπουν και διαλύεται όταν φέρει το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα, γλυτώνοντας τους δυνητικούς μαχητές από άκαρπες, δια το θεαθήναι, προσπάθειες και από το επαχθές βάρος της "αυθεντίας" των επιτελών και της μονιμότητας των επιτελείων.

Η παγκοσμιοποίηση της αναταραχής χαρακτηρίζεται από δύο αντίθετα εκ πρώτης όψεως, αλλά αλληλένδετα στην πραγματικότητα, στοιχεία, που οδηγούν στην δυνητική οργάνωση που περιγράφεται πιο πάνω:

Το βασικό στοιχείο των εξεγέρσεων είναι η οικουμενικότητα της βαθύτερης αιτίας τους. Οι ταραχές που ξεσπούν, οπουδήποτε στην οικουμένη καταλήγοντας, είτε στο άδειασμα των ραφιών κάποιων καταστημάτων, είτε στην ανατροπή κάποιας κυβέρνησης, εκφράζουν εμπράκτως την αμφίπλευρη άρνηση της αντίστοιχης μικρής ή μεγάλης κοινωνίας να ανεχθεί το εξουσιαστικό σύστημα που της αντιστοιχεί.

Το δεύτερο στοιχείο των εξεγέρσεων, προκύπτει από την οικουμενικότητα της βαθύτερης αιτίας τους και είναι η εξατομικευμένη συμμετοχή στις μάχες. Το εξουσιαστικό σύστημα δεν είναι η συλλογικότητα των επιτελών αλλά η καθολική θεσμική αρχή της εξουσιαστικότητας των κοινωνικών σχέσεων. Σ' αυτό το σύστημα ο κάθε άνθρωπος μετέχει υποχρεωτικά και σε όποια πολιτική συγκρότηση κι αν "ανήκει", μετέχει μόνος του σαν άτομο, συνδέεται όμως με στενούς και καθαρούς δεσμούς στο πεδίο της μάχης με όλους όσους συμμετέχουν στην κάθε  μάχη.

Τελικά ο μοναδικός ρόλος που έχει να παίξει ο κάθε αριστερός της κοινωνικής βάσης στην σημερινή παγκόσμια κοινωνική αλλαγή είναι να συμβάλει στην μετατροπή της έμπρακτης άρνησης σε άρνηση συνειδητή και ο μοναδικός τρόπος να παίξει τον  ρόλο του είναι να αρνηθεί το εξουσιαστικό σύστημα στην κάθε έκφραση που τον αφορά, να αρνηθεί δηλαδή το σύστημα εκεί που συναντιέται μαζί του στην καθημερινή κοινωνική και πολιτική του ζωή.

Το πρόσφατο γεγονός της πλατείας, έδωσε την ευκαιρία ακόμα και στους πιο αριστερούς από τους επιτελείς της υπαρκτής Αριστεράς να δείξουν τις διαθέσεις τους εν όψει της οικουμενικής αναταραχής, που στην ελληνική κοινωνία παίρνει, λόγω παράδοσης, τις πιο προωθημένες μορφές σύγκρουσης. Έστειλαν στην πλατεία τους ανθρώπους που επηρεάζουν ακόμα, μεταμφιεσμένους σαν "αγανακτισμένους" (δηλαδή σαν εγκάθετους), όχι για να συμμετάσχουν στις συζητήσεις, προσπαθώντας να μεταφέρουν τις συγκρούσεις, από το πεδίο της σωματικής βίας στο πεδίο του πολιτικού λόγου αλλά για να περάσουν την χρεοκοπημένη γραμμή τους για την συγκάλυψη των κοινωνικών αντιθέσεων και την ενότητα που εξυπηρετεί τις νέες λυκοσυμμαχίες που ονειρεύονται στην θέση των παλιών που ήδη έχουν χρεοκοπήσει.

Εν κατακλείδι, μπροστά στην ογκούμενη οικουμενική αναταραχή και εν όψει της επικίνδυνης πολιτικής της υπαρκτής Αριστεράς, ο κάθε αριστερός της κοινωνικής βάσης θα πρέπει να διαχωρίσει την άποψή του και την στάση του από την ντροπή που έφτασε να αποτελεί σήμερα η Αριστερά των επιτελείων.