Ιστορία | ΣΕΛΙΔΕΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ | hits: 1765
Ο Γιάννης Χοντζέας για την «Περίπτωση Πλουμπίδη»
άρθρο του Κωστή Παπαϊωάννου
Τριτ, 19 Αυγ 2014

Στην εφετινή επέτειο της εκτέλεσης του Πλουμπίδη, 60 χρόνια από τις 14 Αυγούστου 1954, δεν είναι καθόλου τυχαίο πως η Πλουμπιδολογία επαναλήφθηκε με ιδιαίτερη ένταση κυρίως από τους «αριστερούς» θιασώτες της. Εν όψει της ανάληψης της διακυβέρνησης από τον ΣΥΡΙΖΑ, οι αυθεντίες της οπορτουνισμού έχουν εντείνει τις αντικομουνιστικές κορώνες τους προκειμένου να δώσουν δείγμα γραφής στους χειριστές του εξουσιαστικού συστήματος από τους οποίους και μόνο πλέον περιμένουν την ανάθεση της. Και όχι μόνο αυτό: οι ηγεμόνες του συριζαϊκού σούργελου επιστρατεύουν τον αντισταλινισμό και τον αντιζαχαριαδισμό τους προκειμένου να φοβερίσουν τους αριστερούς της κοινωνικής βάσης που ακολουθώντας τις «αριστερές» συνιστώσες και τις «αριστερές» αυθεντίες βρέθηκαν σε ένα «κόμμα» που δεν είναι ούτε αριστερό ούτε κόμμα.

Πρώτος και καλύτερος ο (κατά τα άλλα) αριστερός Λαφαζάνης φιλοξενεί στην ιστοσελίδα του ένα βλακώδες κείμενο που αποτελεί εισαγωγή σε ένα ακόμα, «άγνωστο» μέχρι σήμερα, ακόμα πιο βλακώδες πόρισμα μιας «αντικειμενικής» επιτροπής που έστησε το 1957, μετά το κοσμοσωτήριο εικοστό συνέδριο του Χρουστσόφ, το ΚΚΕ για να καταδικάσει ακόμα μια φορά τον εξοντωμένο ήδη Ζαχαριάδη για την «κραυγαλέα πλεκτάνη» του σε βάρος του Πλουμπίδη.

Από την άλλη μεριά τόσο η πρεμούρα των συριζιανών αυθεντιών του οπορτουνισμού να επιδείξουν τον αντισταλινικό αντικομουνισμό τους όσο και η πρεμούρα των αυθεντιών του ορθόδοξου οπορτουνισμού να υπερασπιστούν τον Ζαχαριάδη και τον Στάλιν είναι ενδεικτική της πραγματικής ανάγκης της ελληνικής κοινωνίας να ξανακοιτάξει υπό το φώς της σημερινής κρίσης την ιστορία του επαναστατικού της κινήματος και μάλιστα της περιόδου μετά την υποτιθέμενη «οικτρή ήττα της επανάστασης» κατά την (ατόφια) έκφραση διαφόρων γελοίων επιτελών της «αριστεράς».

Με την λογική αυτή παραθέτω το κομμάτι που αφορά την «περίπτωση Πλουμπίδη» από ένα μεγάλο κείμενο του Γιάννη Χοντζέα που γράφτηκε το 1978 για τα 60 χρόνια από την ίδρυση του ΚΚΕ. Το κομμάτι αυτό στην πραγματικότητα αφορά, μαζί με κάποια άλλα, την περίοδο της σαφέστατης και συνειδητής προσπάθειας να διαλυθεί από τα μέσα το ελληνικό επαναστατικό κίνημα, την περίοδο που έχει αρχίσει από την κατοχή και μπαίνει στο τελευταίο και ανοιχτό πια στάδιο μετά από τον θάνατο του Στάλιν το 1953 και μέχρι το παλατιανό πραξικόπημα του Χρουστσόφ το 1956.

Μια απλή ανάγνωση του κειμένου που παραθέτω είναι αρκετή για να αντιληφθεί την κανείς την απέραντη γελοιότητα των χειρισμών, από τις αυθεντίες του οπορτουνισμού (ορθόδοξου και ανανεωτικού), της ιστορίας του κομμουνιστικού επαναστατικού κινήματος. Το συγκεκριμένο κείμενο του Χοντζέα (όπως και όλα του τα γραφτά) είναι πολύτιμο γιατί αναφέρεται στην ιδιόρρυθμη δράση του Πλουμπίδη και στην ιδιόρρυθμη αντιμετώπισή του από την ηγεσία του Ζαχαριάδη με την ψύχραιμη κριτική διάθεση χωρίς την οποία δεν μπορεί να υπάρξει επαναστατική σκέψη. Ωστόσο η παράθεση αυτού του κειμένου έχει έναν στόχο που είναι πολύ πιο πέρα από το να καταδείξει την άλλωστε εμφανή πια σε όλους γελοιότητα των αστέρων του οπορτουνισμού.

Το κείμενο αυτό όπως και όλα τα κείμενα του Χοντζέα είναι το μοναδικό υπαρκτό σκαλοπάτι ανάμεσα στην επαναστατική σκέψη που εμφανίστηκε στην δεκαετία του 1960 με το όνομα μαρξισμός-λενινισμός και στην επαναστατική σκέψη που αποκτά σήμερα την αναγκαιότητά της. Ο Γιάννης Χοντζέας μιλούσε την γλώσσα των μπολσεβίκων, μια πολιτική γλώσσα φωτισμένη με το φώς της ιστορικής γνώσης. Η σημερινή γενιά της επαναστατικής πολιτικής έχει ανάγκη να μιλήσει μια ιστορική γλώσσα, φωτισμένη από την πολιτική γνώση και τα κείμενα του Χοντζέα είναι ένα μοναδικό εργαλείο γι αυτή την αντιστροφή.

Ο ίδιος ο Γιάννης άλλωστε είχε την αγωνία που είχαν όλοι οι σημαντικοί θεωρητικοί του επαναστατικού κινήματος: σε ποια χέρια θα πέσουν τα κείμενά του και ποιοι θα μπορέσουν να τα αξιοποιήσουν στις σημερινές συνθήκες. Ο ίδιος σε πολλές περιπτώσεις, απευθυνόμενος στο εσωτερικό των οργανώσεων με τις οποίες είχε σχέση, έλεγε: «αυτά τα γράφω για σας» και γινόταν θηρίο όταν οι διάφοροι καριερίστες τύπου Ρινάλντι, τα έβγαζαν στον αέρα ανεπεξέργαστα και μερικές φορές «πειραγμένα», για να εμπορευτούν την πυκνότητα της σκέψης του και την ανυπέρβλητη ικανότητά του να συνδέει την θεωρία με την κοινωνική πρακτική. Με μεγάλη δυσκολία δέχτηκε να εκδοθούν σε βιβλίο οι σημειώσεις του για το «τέλος του κομμουνισμού» στις οποίες συνόψισε τις απόψεις του για το κομουνιστικό επαναστατικό κίνημα.

Οι πολύπλοκες πολιτικές αντιθέσεις και αντιπαραθέσεις που περιγράφει ο Χοντζέας σ' αυτό το κομμάτι αποτελούν σήμερα ένα μείζον θεωρητικό ιστορικό ζήτημα, που βέβαια δεν είναι ποιος ήταν και ποιος δεν ήταν χαφιές ή ποιος ήταν και ποιος δεν ήταν ήρωας αλλά γιατί μέσα στο επαναστατικό κίνημα μπροστά σε κοσμογονικές αλλαγές στην κοινωνία, οι άνθρωποι μικραίνουν τόσο πολύ που να βάζουν το τομάρι τους πάνω από την πανανθρώπινη προοπτική, με συνέπεια να ζουν την υπόλοιπη ζωή τους, κάτω από το βάρος της ενοχής για την ίδια τους την αχρειότητα.

Η τύχη των γραφτών του Χοντζέα είναι ένα σοβαρό τεκμήριο για την βασιμότητα αυτής της απορίας (που έχει έρθει πια η ώρα της να λυθεί) αλλά και ένα κλειδί για την λύση της. Το μεγάλο κείμενο του Χοντζέα με τίτλο «μερικά ζητήματα της Ιστορίας του ΚΚΕ» από το οποίο είναι παρμένο το απόσπασμα που ακολουθεί, δημοσιεύτηκε αρχικά το 1978 στην εφημερίδα Προλεταριακή Σημαία, αναδημοσιεύτηκε στο Πολιτικό Δελτίο Α/συνέχεια και το 2004 εκδόθηκε μαζί με άλλα κείμενα σε ένα βιβλίο με τίτλο Για το κομμουνιστικό κίνημα της Ελλάδας από τις εκδόσεις Α/συνέχεια.

Τί απέγιναν οι άνθρωποι που έκαναν πολιτική καριέρα χάρη στην σκέψη και τα γραφτά του Γιάννη Χοντζέα; Διαγκωνίζονται για μια θέση καρπαζοεισπράκτορα στο εξουσιαστικό σύστημα που πολέμησε ο Χοντζέας αγωνιζόμενοι να κλείσουν τις τρύπες του την ώρα που βουλιάζει!

Δεν πρέπει όμως να τους κρατάμε κακία, γιατί χάρη σ' αυτούς (και την αχρειότητά τους) τα γραφτά του Χοντζέα φτάνουν μέχρι τις μέρες μας. Τι περισσότερο θα κερδίζαμε αν είχαν την εντιμότητα να μην κερδοσκοπήσουν εις βάρος του; Τίποτα, γιατί έτσι κι αλλιώς δεν ήταν ποτέ σε θέση να καταλάβουν την λογική του Χοντζέα ώστε να την αξιοποιήσουν αγωνιστικά.

Δεν λέω πως πρέπει να αρχίσουμε να επαινούμε τους αχρείους για την αχρειότητά τους, πρέπει όμως να καταλάβουμε και να λάβουμε υπ' όψη μας πως η  ιστορία ανοίγει τον δρόμο της όχι μόνο μέσα από τα ψηλά βουνά και τον καθαρό αέρα αλλά και μέσα από τον βούρκο και την βρώμα του εξουσιαστικού συστήματος. Αυτή είναι η αναγκαία αντιστροφή ιστορίας - πολιτικής για την οποία μίλησα πιο πάνω. Η «περίπτωση Πλουμπίδη» για την οποία τόσος θόρυβος έγινε αυτές τις μέρες είναι επίσης ένα λαμπρό παράδειγμα της παράξενης «συμπεριφοράς» της ιστορίας.

 

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΠΛΟΥΜΠΙΔΗ

Πολλά γράφτηκαν, γράφονται και θα γράφονται γι' αυτή την «περίπτωση», όπως συνηθίζουν να την ονομάζουν όλοι οι εικοστοσυνεδριακοί κριτικοί της ιστορίας του λαϊκού μας κινήματος. Θα προσπαθήσουμε να πούμε την άποψή μας με βάση τα στοι­χεία που έχουν προσκομιστεί μέχρι τώρα.

Ποιος ήταν γενικά ο Πλουμπίδης μέχρι τα χρόνια που η «περίπτωσή» του σφράγισε μια στιγμή της ιστορίας του ΚΚΕ και του λαϊκού κινήματος;

Μέχρι τη μεταξική περίοδο ήταν ένα απ' τα στελέχη του ΚΚΕ που αναδείχτηκαν απ' αυτόν τον καταφρονεμένο και βασανι­σμένο κλάδο των δασκάλων, με κλονισμένη την υγεία από τα βασανιστήρια και την πείνα, σφραγισμένος με την τοτινή «εθνική» αρρώστια που θέριζε τους κομμουνιστές της εποχής την φυματίωση. Η δικτατορία του Μεταξά τον βρήκε έξω από την Ελλάδα. Γύρισε πίσω και πιάστηκε πολύ γρήγορα. Κλείστηκε στη Σωτήρια, στο Θάλαμο των κρατουμένων. Από κει, όπως αναφέρθηκε άλλου, μετατράπηκε μετά τη σύλληψη του Γ. Σιάντου σε ουσιαστικό καθοδηγητή της παλιάς Κεντρικής Επιτροπής. Υπεράσπισε τη θέση του ιμπεριαλιστικού χαρακτήρα του πολέ­μου και ειδικά θεώρησε σαν πλαστό το πρώτο γράμμα του Ζα­χαριάδη με όλες τις πολιτικές συνέπειες που απέρρεαν απ' αυτό. Ύστερα από την κατάρρευση και τις φιλονικίες που ακο­λούθησαν ανάμεσα στην παλιά ΚΕ και τους εξόριστους, αυτός έδωσε εντολή να παραδοθεί ο μηχανισμός και οι οργανώσεις και να διαλυθεί η ΚΕ. Μόλις δραπέτευσε, προωθήθηκε στο Πολιτικό Γραφείο καθοδηγώντας ζωτικούς τομείς της κομματικής δου­λειάς. Κι ενώ μέλη ή στελέχη της «παλιάς» ΚΕ καταγγέλλονταν σαν πεμπτοφαλαγγίτες (Χτιστάκης, Καρβούνης, Κανάκης κ.ά.) αυτός σαν μέλος του ΠΓ προσυπέγραφε τις καταγγελίες αυτές ενώ ήταν ο κυριότερος υπεύθυνος για τη γραμμή που εφάρμο­ζαν οι λεγόμενοι «πεμπτοφαλαγγίτες»... Αυτή την ανωμαλία κα­τάγγειλε παλιό στέλεχος στην προσυνεδριακή συνδιάσκεψη της οργάνωσης Αθήνας με αποτέλεσμα να δεχτεί τους κεραυνούς της καθοδήγησης του κόμματος, να υπαχθεί σε «ειδικό καθε­στώς» και να τον συνοδεύουν για κάμποσα χρόνια επίσημες και ανεπίσημες καταγγελίες. Ο Πλουμπίδης έκανε βέβαια μια αυτο­κριτική για τη στάση του απέναντι στο γράμμα του Ζαχαριάδη. Αλλά εκεί βρισκόταν όλο το ζήτημα;

Στο 7ο Συνέδριο βγήκε μέλος της ΚΕ αλλά δεν βγήκε στο ΠΓ. Στις συλλήψεις τις μαζικές, τη «σκούπα» του Ζέρβα, το καλοκαίρι του 1947, πιάστηκε αλλά βρέθηκε σε λίγο έξω. Μετά είναι στο κλι­μάκιο του ΠΓ για την Αθήνα-Πειραιά με τους Χρ. Χατζηβασιλείου, Σ. Αναστασιάδη κ.ά. Ουσιαστικά και τυπικά μετά τη σύλληψη και εκτέλεση του Σ. Αναστασιάδη, μέλους του ΠΓ, και την έξοδο της Χρύσας, παραμένει ο επικεφαλής της δουλειάς. Δίπλα στις οργανώσεις που καθοδηγούσε ο Πλουμπίδης αναπτύχθηκε μια άλλη οργάνωση βασικά από δυνάμεις της ΕΠΟΝ με επικεφαλής  τον Στ. Κασιμάτη (Ορέστη), οργανωτικό της ΕΠΟΝ και για ένα διάστημα γραμματέα της ΕΠΟΝ Αθήνας. Το αν έγινε σκόπιμα ή τυχαία η δημιουργία δεύτερης οργάνωσης είναι άλλο ζήτημα. Η παράλληλη ύπαρξη δύο και τριών οργανώσεων επιβάλλονταν στις σκληρές συνθήκες της παρανομίας. Στην πορεία όμως και ιδιαίτερα μετά τον τερματισμό του εμφύλιου πόλεμου, αναπτύ­χθηκε ανταγωνισμός ανάμεσα στα δύο κέντρα. Βαθμιαία, δια­μορφώθηκε η αντίληψη στο δεύτερο κέντρο πως κάτι δεν πάει καλά στο πρώτο. Θα καταλήξουν, ο Σ. Κασιμάτης και οι άμεσοι συνεργάτες του (που θορύβησαν και θορυβούν μετά την «6η ολομέλεια» για την αθωότητα του Πλουμπίδη -- ο Σ. Κασιμάτης προτιμά να μη μιλάει γι' αυτό) στο συμπέρασμα πως ο Ν. Πλουμπίδης είναι χαφιές. Πράγμα που τους έκανε να στέλνουν απα­νωτές εκθέσεις έξω, στο ΠΓ.

Ο Ν. Πλουμπίδης διέθετε τον τεχνικό μηχανισμό του κόμματος, ενώ η άλλη πλευρά ήταν φτωχή σε μέσα.

Ταυτόχρονα ο Ν. Πλουμπίδης κρατούσε τις «εαμογενείς» προ­σωπικότητες και στη βάση αυτή, από εσωτερική πλευρά ανα­κατεύτηκε στη συγκρότηση της «Δημοκρατικής Παράταξης» στις εκλογές του 1950 όπου εμφανίστηκαν δύο γραμμές που προκάλεσαν σύγχυση. Ο Ν. Πλουμπίδης είχε άμεσο συνεργάτη τον Βαβούδη που έπαιζε ή ήθελε να παίζει ειδικό ρόλο.

Στις εκλογές αυτές, το κόμμα μπορούσε να προωθήσει εκτός από τον Δ. Χριστάκο κι άλλους κομμουνιστές. Ο ρόλος του Βα­βούδη μέχρι το θάνατο του είναι περίεργος. Όμως όσο περίερ­γος είναι ο ρόλος του άλλο τόσο περίεργη είναι και η στάση της καθοδήγησης έξω που αποδέχεται τα πάντα: τις κρίσεις, τα συμπεράσματά του. Οι εδώ (έξω απ' τον Ν. Πλουμπίδη που τον υπεράσπιζε) και ο Ν. Μπελογιάννης είναι έξω φρενών για τις ενέργειες του: για το ότι ανακατεύεται, για τα όσα με δική του πρωτοβουλία στέλνει έξω.

Ο Μπελογιάννης στάλθηκε σε ναρκοπέδιο. Ο Ν. Μπελογιάννης πήρε επαφή με το κέντρο Πλουμπίδη, κρατώντας προσεχτικά επαφή με το άλλο κέντρο. Αναγκάστηκε να ανοιχτεί (κατηγορή­θηκε πως παραβίασε τους συνωμοτικούς κανόνες) και γρήγορα στήθηκε μια νόμιμη δουλειά με την καθημερινή εφημερίδα «Δη­μοκρατικός». Ήρθε σε προσωπική επαφή με αρκετούς πολιτι­κούς παράγοντες. Διαπίστωνε συχνά πως στοιχεία που του εί­χαν δώσει έξω ήταν αβάσιμα. Ζήτησε από τον Ν. Πλουμπίδη να χρησιμοποιεί όσο το δυνατό λιγότερο τους ασύρματους. Αλλά ο Πλουμπίδης ήταν ακράτητος στη χρησιμοποίησή τους. Τελικά έπεσε στην παγίδα της Ασφάλειας προεκτείνοντας υπέρμετρα τα ανοίγματά του και πιάστηκε σε στέκι που κρατούσε σημερι­νός εκδότης εφημερίδας και οικονομικός παράγοντας. Οι συλλή­ψεις είχαν αρχίσει και συνεχίστηκαν μετά το πιάσιμο. Σε λίγο θα κλειστεί και η εφημερίδα.

Ο Πλουμπίδης πήρε εντολή να κλειστεί στο σπίτι του και να κό­ψει κάθε επαφή. Κόβει, αλλά όχι με τον Βαβούδη. Εδώ αναπη­δάει το ερώτημα: Εκτός από τη συνετή προειδοποίηση απέξω («αν έχετε ασυρμάτους στην περιοχή Καλλιθέας-Γλυφάδας σταματήστε τους γιατί ο 6ος στόλος με τα ραδιογωνιόμετρα ελέγχει την περιοχή»), πώς περιορίζονται μονάχα στην προειδοποίηση, και πώς ο Πλουμπίδης θα κληθεί το καλοκαίρι του 1951 να ανα­λάβει την εκλογική μάχη ξαφνικά;

Στον προεκλογικό αγώνα -- έχει ιδρυθεί η ΕΔΑ -- συγκρούονται ανοιχτά οι δύο παράλληλες οργανώσεις του ΚΚΕ σε όλα σχεδόν τα προβλήματα, στο θέμα των υποψηφίων γενικά και των φυ­λακισμένων και εξόριστων ιδιαίτερα, και πιο ειδικά στην υποψη­φιότητα Μπελογιάννη. Ο Πλουμπίδης ή άλλοι κυκλοφορούν προκηρύξεις με την υπογραφή του. Όπως μαρτυρούν πολλοί που έχουν επιστρατευθεί από τις δύο πλευρές του ρεβιζιονισμού, ο Ν. Πλουμπίδης κινιόταν από σπίτι σε σπίτι γνωστότα­των ηγετικών παραγόντων της ΕΔΑ. Οι ίδιοι μιλάνε για επισήμανσή του αλλά και για αφέλειες που δεν θα τις έκανε ο πιο πρωτόπειρος κομμουνιστής. Γίνονται οι εκλογές. Εκλέγονται οι φυλακισμένοι και εξόριστοι, απολύονται από τον Αη-Στράτη οι βουλευτές για να εκπέσουν σε λίγο από το Εκλογοδικείο. Ταυτό­χρονα σχεδόν θα πιαστούν οι ασύρματοι, θα σκοτωθεί ο Βαβούδης και ο Πλουμπίδης θα πάρει εντολή να τα παρατήσει όλα. Την κομματική δουλειά καθοδηγούν οι Ν. Ακριτίδης (είχε μπει στην Ελλάδα σχεδόν παράλληλα με τον Μπελογιάννη) και ο Σ. Κασιμάτης. Η Ασφάλεια ενεργεί. Ανακοινώνει πως πιάστηκαν οι ασύρματοι και πως ο Βαβούδης αυτοκτόνησε. Ο Πλουμπίδης υποπτεύεται για όλα το «δρόμο του Παρισιού» και μέμφεται τον εαυτό του που παραφόρτωσε με δουλειά τους ασύρματους. Απ' όλα αυτά, τα κάπως σίγουρα είναι: πως οι ασύρματοι ελέγ­χονταν από καιρό για να πιαστούν στην κατάλληλη στιγμή. Πως κάποιος είχε τον κώδικα και τον παρέδωσε. Η εκδοχή πως ο Βαβούδης έκαψε όλα τα χαρτιά πριν αυτοκτονήσει και δεν πρόλαβε να κάψει τον κώδικα είναι παραπλανητική. Ο Πλουμπίδης παραείχε ανοιχτεί και στη χρησιμοποίηση ανθρώπων έτσι που στο περιβάλλον του υπήρχαν πολλοί και διάφοροι. Ο Πλουμπίδης από καιρό βρισκόταν κάτω από την επιτήρηση της Ασφάλειας που τον έπιασε στην κατάλληλη στιγμή. Τέλος, οι διαφωνίες του με το ΠΓ παίρνουν συχνά εκρηκτικό χαρακτήρα σε δευτερεύοντα ζητήματα. Συχνά απειλούσε πως θάβγαινε στους δρόμους για να πιαστεί. 0 Ν. Ζαχαριάδης κι οι συνεργάτες του υποπτεύονταν τον Ν. Πλουμπίδη πως επεδίωκε να δημιουργήσει άλλο ηγε­τικό κέντρο του κόμματος. Οι υποψίες τους είχαν κάποια βάση. Το πρόβλημα είναι γιατί δεν έβγαλαν έξω τον Ν. Πλουμπίδη για να ξεκαθαρίσουν όλα τα ζητήματα.

Επισφραγίστηκε η ιστορία με τα γνωστά περί παλιού χαφιέ για τη δήθεν μη εκτέλεσή του και τη «φυγάδευση» του Βαβούδη στις ΗΠΑ κλπ. Η καταγγελία έγινε όταν πια είχε χάσει ο Πλουμπίδης όλο τον κόσμο γύρω του κι αυτό έκανε την Ασφάλεια να προ­χωρήσει στη σύλληψή του προσδοκώντας πως θα δημιουργούσε σύγχυση. Ο τρόπος που πιάστηκε, στο σπίτι μιας υπαλλήλου του υπουργείου εθνικής αμύνης, που στο δικαστήριο τον γελοι­οποιούσε, έκανε μακάβρια και γέμιζε με ερωτηματικά την ατμό­σφαιρα...

Η στάση του Ν. Ζαχαριάδη και των συνεργατών του και τα όσα έκαναν και κάνουν μετά την 6η οι ρεβιζιονιστικές ηγεσίες, συ­σκότισαν αντί να ξεκαθαρίσουν μια σειρά ζητήματα που σχετίζονται με την περίπτωση Πλουμπίδη και με μια σειρά άλλα ζη­τήματα.