Πολιτική | ΣΕΛΙΔΕΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ | hits: 1538
Οπορτουνιστική και επαναστατική πολιτική στην δυαδική κοινωνία (μέρος πρώτο)
άρθρο του Κωστή Παπαϊωάννου
Κυρ, 27 Σεπτ 2015

Το σημείωμα που ακολουθεί απευθύνεται στους ανθρώπους (άνδρες και γυναίκες) που εν δυνάμει ανήκουν στο νοητικό σύνολο που έχω ονομάσει Αριστερά της Κοινωνικής Βάσης. Αυτό δεν σημαίνει πως είναι "ακατάλληλο" για να το διαβάσουν άλλοι. Απευθύνεται όμως στους Αριστερούς της Κοινωνικής Βάσης γιατί, όπως θα δείτε αν το διαβάσετε, δεν δίνει απαντήσεις σε πολιτικά ερωτήματα, όπως για το 3ο μνημόνιο, για τα μέτρα "λιτότητας", για την "βιωσιμότητα" του χρέους κλπ. κλπ. αλλά αποτελεί μια, τηλεγραφική θα έλεγα σύνοψη, της θεωρητικής βάσης με την οποία μπορούν να απαντηθούν κατά την γνώμη μου όλα τα πολιτικά (και όχι μόνο) προβλήματα της σύγχρονης κοινωνίας.

Το ξέρω πως η μακρά επίδραση της οπορτουνιστικής πολιτικής έχει δυσφημίσει την αξία της θεωρίας αλλά, κατά την γνώμη μου, η έλλειψη θεωρίας είναι η βασική αδυναμία της Αριστεράς και έτσι σε ότι με αφορά θα επιμείνω στην "θεωρητικολογία" και θα κάνω, στα αμέσως επόμενα κείμενα, μια απόπειρα να ερμηνεύσω μερικά από τα ζητήματα που επείγει να απαντηθούν με βάση τις σκέψεις που θα εκθέσω σ' αυτό το σημείωμα.

* * *

Αυτό που χαρακτηρίζει την σημερινή ελληνική πολιτική πραγματικότητα είναι η ουσιαστική κατάργηση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Μετά τις τελευταίες εκλογές στην "Βουλή των Ελλήνων" δεν υπάρχει πια Δεξιά και Αριστερά, αλλά φασισμός και οπορτουνισμός που συγκροτούν σε ποικίλες αναλογίες για κάθε μέλος του, το κοινοβούλιο. Υπάρχει όμως επίσης ο "καθαρός" φασισμός της Χρυσής Αυγής απ' την μια και ο "καθαρός" οπορτουνισμός του ΚΚΕ απ' την άλλη ώστε να προσδίδουν αυτές οι δύο κονσέρβες της παρελθούσας πολιτικής μια σύνδεση με την ιστορική πραγματικότητα στον κατά τα άλλα νεκρό πολιτικό λόγο.

Αμφιβάλω, ωστόσο, αν πουθενά αλλού σε όλον τον κόσμο υπάρχει πολιτικό σύστημα που να αντιστοιχεί με τόση ακρίβεια στην δυαδικότητα που χαρακτηρίζει την σύγχρονη κοινωνία. Κι αυτός, κατά την γνώμη μου, είναι ο λόγος που η ελληνική πολιτική σκηνή είναι μονίμως φωτισμένη μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες όλων των καναλιών της υφηλίου. Κι αυτός, επίσης, είναι ο λόγος που η ελληνική κοινωνία είναι και θα συνεχίσει να είναι, για τις κοινωνίες όλου του κόσμου, το παράδειγμα της κοινωνίας που καλείται ήδη να διαλέξει τον δρόμο για την συνέχεια της ζωής και όχι για το τέλος μιας ολικής καταστροφής.

Πως εξηγείται η ιδιαίτερη θέση της ελληνικής κοινωνίας; Η ελληνική κοινωνία είναι, πρώτα-πρώτα, ιδιαιτέρως πολύπλοκη: λόγω μιας μακρόχρονης και συνειδητοποιημένης ιστορικής συνέχειας συνυπάρχουν σ' αυτήν, σε μια μεγάλη ποικιλία εκδοχών, όλες οι αντιθέσεις μιας ανθρώπινης κοινωνίας. Δεύτερον, αυτή ακριβώς η συνέχεια δείχνει πως η ελληνική κοινωνία, είναι μια κοινωνία επαναστατική αφού έχει καταφέρει να επιβιώσει, χωρίς να ενσωματωθεί σε μια (οικονομικά, πολιτικά ή πολιτιστικά) περισσότερο αναπτυγμένη κοινωνία. Και τρίτον, είναι μια κοινωνία συνεκτική και αδιαίρετη, αφού η συντηρητική της πλευρά δεν χωρίστηκε ποτέ από την επαναστατική της πλευρά όπως έγινε για όλες σχεδόν τις κοινωνίες του κόσμου, αλλά και για τον κόσμο γενικά, στην μεταπολεμική περίοδο.

Έχει σημασία να τονιστεί το γεγονός πως η ελληνική κοινωνία δεν χωρίστηκε ούτε σε δύο κομμάτια, στο τέλος της δεκαετίας 1940-50, όπως έγινε με την Κορέα και το Βιετνάμ, ούτε με την επικράτηση της συντηρητικής πλευράς υπό την κρυφή ή φανερή ηγεμονία του φασισμού, όπως έγινε στην δύση, ούτε με την επικράτηση της επαναστατικής πλευράς υπό την κρυφή ή φανερή ηγεμονία του οπορτουνισμού όπως έγινε στην Ανατολή.

(Σημείωση: Αν και νομίζω πως ευκόλως εννοείται από τα συμφραζόμενα οι όροι φασισμός και οπορτουνισμός δεν χρησιμοποιούνται εδώ με την "αγοραία" σημασία που συνήθως τους αποδίδεται αλλά, για να το πω συνοπτικά, με σημασία της ασθένειας του συντηρητισμού και της επαναστατικότητας αντίστοιχα.)

Η κοινωνία, σαν σύστημα, δεν έπαψε ποτέ να είναι δυαδική, με βάση την αντίθεση ανάμεσα στον συντηρητισμό και την επαναστατικότητα, η σύγχρονη κοινωνία όμως δεν είναι πια ταξικά δυαδική αλλά καθαρά δυαδική. Η ταξική κοινωνία, δηλαδή η κοινωνία που χαρακτηρίζεται από την διαλεκτική σχέση ανάμεσα στον τυπικό "ιδιοκτήτη" των μέσων παραγωγής και στον τυπικό "ιδιοκτήτη" της παραγωγικής του δύναμης, όπως την ανέδειξε ο Μαρξ, δεν ήταν παρά η έκφραση της κοινωνικής δυαδικότητας στον καιρό του Μαρξ και του Ενγκελς. Η σημασία άλλωστε της εισαγωγής της διαλεκτικής στον υλισμό του Μαρξ, δεν έγκειται παρά στην δυνατότητα που έδινε η διαλεκτική λογική να ερμηνευτεί και να κατανοηθεί η ταξική σχέση με βάση την δυαδικότητα της κοινωνίας.

Στην αστική κοινωνία η σχέση αστού και εργάτη δεν είναι παρά η διαλεκτική σχέση ανάμεσα στον συντηρητισμό της τελειωμένης, σε ένα υπαρκτό αγαθό, εργασίας και στην επαναστατικότητα της συνεχιζόμενης, προς ένα επιθυμητό αγαθό, εργασίας. Αυτή η διαλεκτική σχέση μεταξύ συντηρητισμού και επαναστατικότητας υπάρχει χωρίς να συνειδητοποιείται από την αρχή της προ-πατριαρχικής ανθρώπινης κοινωνίας, υπάρχει συνειδητοποιημένη σε διάφορες υλικές μορφές, πρωτεύουσες και δευτερεύουσες, στα τρία στάδια της πατριαρχικής κοινωνίας και τέλος υπάρχει, απαλλαγμένη από κάθε ανάγκη υλικής επένδυσης αλλά όχι απαλλαγμένη και από την άχρηστη υλική επένδυση στα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα. Δηλαδή όχι απαλλαγμένη από το προσωπικό και τα μέσα που, όσο η υλική επένδυση ήταν χρήσιμη, υπηρετούσαν στην πράξη αυτή την δυαδικότητα.

Αν δεν αναγνωρίσει και αν δεν κατανοήσει κανείς, την βαθύτερη δομική δυαδικότητα της κοινωνίας που έχει σαν βάση την διαλεκτική αντίθεση συντηρητισμού - επαναστατικότητας, δεν μπορεί να κατανοήσει τις σύγχρονες πολιτικές εξελίξεις. Κι αυτό διότι οι εξελίξεις αυτές χαρακτηρίζονται από την ραγδαία εξαΰλωση της δυαδικότητας με την αναγωγή της (της δυαδικότητας), στο ψυχολογικό υπόβαθρο της ανθρώπινης υπόστασης. Οι ίδιες εξελίξεις στο υλικό επίπεδο εκφράζονται με την εξαΰλωση του χρήματος και με την εξαΰλωση της εξουσίας. Και τέλος από την άλλη μεριά, δεν έχει κανένα νόημα να κατανοήσει κανείς αυτό το θεωρητικό πολιτικό σχήμα, αν δεν έχει σκοπό να βάλει την κατανόησή του στην υπηρεσία της κοινωνίας: ενισχύοντας την επαναστατική τάση της κοινωνίας προς την διατήρηση της ζωής, ενάντια στην συντηρητική τάση της κοινωνίας προς την ηρεμία του θανάτου.

* * *

Οι παραπάνω σκέψεις είναι, κατά την άποψή μου, η θεωρητική βάση για την κατανόηση της σύγχρονης κοινωνίας και αποτελεί προϋπόθεση για την κατανόηση των βασικών ζητημάτων που ανακύψει και εξετάζονται στην τρέχουσα πολιτική και κοινωνική συζήτηση.

Τα ζητήματα αυτά διαστρεβλώνονται στην συζήτησή τους είτε (α) από την πρόθεση να διαστρεβλωθούν από τους πολιτικούς ή ακαδημαϊκούς "ηγεμόνες" της σύγχρονης κοινωνίας και τα "παπαγαλάκια" τους, είτε (β) από την αφελή μαζοχιστική αποδοχή της διαστρέβλωσης από αυτούς που υπόκεινται στην ηγεμονία των πρώτων, είτε όπως συμβαίνει και στην περίπτωσή μου (γ) από τις εγγενείς ψυχολογικές, τεχνικές και συστημικές δυσκολίες τις οποίες έχει η αλλαγή γλώσσας που απαιτείται γι αυτή την τεράστια αλλαγή οικονομικής, πολιτικής και πολιτιστικής λογικής.

Τα ζητήματα που έχουν παραμεληθεί και είναι επείγουσα η εξέτασή τους είναι: Α) Η αποτελεσματική ιστορική ερμηνεία της σημερινής κατάστασης. Β) Η ανάλυση των πολιτικών εξελίξεων στην ελληνική πολιτική σκηνή και Γ) Η περιγραφή μιας πολιτικής της ελληνικής κοινωνίας ανάλογη με τις προβλεπόμενες περαιτέρω πολιτικές εξελίξεις.