Παιδεία | ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ της ΚΥΡΙΑΚΗΣ, Κυρ, 6 Ιουλ 2003 | hits: 1581
Το ασφυκτικά ανοικτό πανεπιστήμιο
άρθρο του Κωστή Παπαϊωάννου
Κυρ, 6 Ιουλ 2003

Το πανεπιστήμιο σαν χώρος διακίνησης και επεξεργασίας της γνώσης, είναι ένας ειδικός κοινωνικός χώρος. Δεδομένου ότι η γνώση είναι πολιτικό εφόδιο και όπλο, το πανεπιστήμιο είναι συγχρόνως και μια ειδική δομή εξουσίας. Είναι ο μηχανισμός μέσω του οποίου η εξουσία ανοίγεται προς την κοινωνία για να προσλάβει την γνώση. Είναι όμως και ο φραγμός στην πρόσβαση της κοινωνίας στην γνώση. Αναπτύσσεται έτσι στο πανεπιστήμιο μια αντίθεση, μεταξύ κοινωνίας και εξουσίας, που αποτελεί τον βασικό παράγοντα της ιστορικότητάς του. Το γεγονός εξάλλου ότι η αντίθεση αυτή δεν έχει ταξικό χαρακτήρα, κάνει τον πανεπιστημιακό χώρο τον πιο πιστό καθρέφτη της γενικής αντίθεσης μεταξύ κοινωνίας και εξουσίας.

Στην μεταπολεμική πολιτική ιστορία, ο πανεπιστημιακός χώρος έγινε το επίκεντρο σημαντικών διεθνών και τοπικών πολιτικών αναταράξεων. Όλες οι πολιτικές αλλαγές, της περιόδου αυτής ξεκίνησαν σαν φοιτητικά κινήματα. Το σημερινό ακαδημαϊκό και πολιτικό κατεστημένο της Δύσης, προέρχεται από την διοχέτευση των φοιτητικών εξεγέρσεων στα κανάλια της εξουσίας. Στην Ελλάδα, αναπτύχθηκε ένα ισχυρό φοιτητικό κίνημα, που αφού ανατάραξε τα νερά, ηρέμησε στην λίμνη της μεταπολιτευτικής πολιτικής και ακαδημαϊκής εξουσίας.

Προβάλλεται τα τελευταία χρόνια η άποψη ότι το πανεπιστήμιο μπορεί να αποτελέσει νησίδα δημοκρατίας και ελεύθερης διακίνησης των ιδεών, ερήμην του εξουσιαστικού πλαισίου που το περιβάλει. Η άποψη αυτή είναι επιστημονικά πλανημένη και πολιτικά εξουσιαστική. Εκφράζει, όχι την επιθυμία για αναμόρφωση του πανεπιστημίου αλλά, την επιθυμία για συμμετοχή στο πανεπιστημιακό κατεστημένο.

Ο εκσυγχρονισμός του πανεπιστημίου, ανέδειξε ένα νέο κατεστημένο, που αντικατέστησε το επίσημο ένδυμα με το σπορ ντύσιμο, για να ορμήσει πιο άνετα στα πεδία της ζωντανής γνώσης, να την τεμαχίσει βάρβαρα και να την μεταφέρει προς πώληση στην αγορά. Είναι ανιαρό να επισημάνουμε την πασίγνωστη μετατροπή των τεχνικών και τεχνολογικών κλάδων του πανεπιστημίου σε σχεδιαστήρια και εργαστήρια των πολυεθνικών. Έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον να δούμε πώς οι κλάδοι της ιστορίας και της πολιτικής και της φιλοσοφίας, αγκομαχούν να υπηρετήσουν την πολιτική εξουσία οικοδομώντας έναν λόγο που θα είναι πολιτικός χωρίς να αναφέρεται στην εξουσία!

Ο πρώτος άθλος του πανεπιστημιακού κατεστημένου είναι να αφαιρέσει το ιστορικό περιεχόμενο από την ιστορία. Να μετατρέψει τον Εμφύλιο Πόλεμο σε ένα παράδειγμα (paradigm) για διεπιστημονικές θεωρητικές ασκήσεις. Σοβαροί επιστήμονες ασχολούνται χρόνια με σημαντικές και ασήμαντες λεπτομέρειες, αλλά στο ερώτημα τι είδους ιστορικό φαινόμενο ήταν ο Εμφύλιος, το ιστορικό νυστέρι δεν έφτασε ακόμα.

Ο δεύτερος, ακόμα μεγαλύτερος, άθλος μόλις ξεκινάει. Θα αφαιρεθεί το πολιτικό περιεχόμενο από την πολιτική! Το περασμένο σαββατοκύριακο, έγινε στο Βόλο ένα διεθνές συνέδριο με τίτλο "Παλαιές και Νέες (sic) Αυτοκρατορίες". Σε 35 ανακοινώσεις, δεν ακούστηκε ούτε μια λέξη ερμηνείας για το πολιτικό πρόβλημα που δημιουργούν οι δραματικές εξελίξεις των τελευταίων χρόνων.

Το σύγχρονο πανεπιστήμιο προσπαθεί να συμβιβάσει τα ασυμβίβαστα, ανοίγοντας προς την αγορά και κλείνοντας προς την κοινωνία, όταν η εξουσία έχει ταυτίσει την αγορά με την κοινωνία. Η επιστημονική συζήτηση είναι πολιτική αλλά η επιστήμη δεν μπορεί να υποκαταστήσει την πολιτική. Η λύση του προβλήματος είναι το άνοιγμα της πολιτικής συζήτησης μέσα στο πανεπιστήμιο. Αυτό έγινε στο παρελθόν αυτό θα γίνει σύντομα και στο μέλλον, μόλις η επιστημονική περιέργεια νικήσει την τρομοκρατία της αγοράς. Μέχρι τότε ο νεοακαδημαϊσμός θα ασφυκτιά στα αγοραία ανοίγματά του.